الفوز العظيم في لقاء الكريم

الفوز العظيم في لقاء الكريم، نوشته محدّث، ادیب، مورّخ، مفسّر، فقیه و نویسنده فعال شافعی قرن نهم و دهم قمری، جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی (849-911ق)، چگونگی مرگ و وضعیت انسان بعد از آن و آداب اسلامی درباره مردگان را توضیح می‌دهد. این اثر، خلاصه‌ای از کتاب دیگر نویسنده، شرح الصدور، است. نویسنده، روح را سرّی از اسرار الهی می‌داند که دانش آن به بشر داده نشده است؛ پس سخنی درباره آن نتوان گفت.

الفوز العظيم في لقاء الكريم
پدیدآوران	سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) سعدنی، مسعد عبدالحمید (محقق) فارس، محمد ( محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1414ق - 1994م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

• جلال‌الدین سیوطی این اثر را با شیوه روایی و آوردن احادیث فراوان همراه با سند عرضه داشته و بر اساس شماره‌گذاری محققان کتاب (مسعد عبدالحمید سعدنی و محمد فارس) در مجموع به 588 روایت، استشهاد کرده است.
• نویسنده با یادآوری این مطلب که کتاب البرزخ الكبير که آن را به نام شرح الصدور نامیدم، احوال مردگان را در قبر شرح می‌دهد و شامل همه ابعاد این موضوع است و از هیچ بحثی فروگذار نکرده و همه روایات و آثار مربوط به آن را در بر گرفته است، افزوده است: چون حجمش زیاد است، تصمیم گرفتم آن را خلاصه کنم به‌صورتی که اصل مقصود را برساند.

ساختار و محتوا

این کتاب، 31 باب دارد و برخی از موضوعات مهمّ آن به‌ترتیب، عبارت است از:

• چیستی و ارزش مرگ، صفات مرگ، فرشته مرگ و یارانش، پایان یافتن اجل‌ها در هر سال، احتضار و کسانی که بر بالین محتضر حاضر می‌شوند (فرشتگان و...) و آنچه محتضر می‌بیند و بشارت‌های مؤمنان و انذارهای کافران، ملاقات ارواح با میت وقتی که روح از بدنش خارج شود و پرسش آنها، آگاهی مرده به کسی که او را غسل می‌دهد و تجهیز می‌کند و شنیدن آنچه گفته می‌شود، حضور و سخنان ملائکه در تشییع جنازه، گریه آسمان و زمین بر مؤمنی که بمیرد، دفن میت، پرسش‌های دو تا ملک در قبر، کسانی که سؤال قبر ندارند، کسانی که عذاب قبر ندارند، زیارت قبور و اطلاع یافتن مردگان از زائران، رسیدن ثواب قرائت قرآن به مردگان و...
• نویسنده در خاتمه، فایده‌های مرتبط با روح را مطرح کرده است. سیوطی به ‌گفته خودش، بیشتر این فواید را از کتاب الروح نوشته ابن قیم جوزیه خلاصه کرده است.

نمونه مباحث

• نسایی با سند نقل کرده است که مردی به پیامبر(ص) عرض کرد: ای رسول خدا(ص) چگونه است که همه مؤمنان در قبرشان آزموده می‌شوند، جز شهید؟ ایشان پاسخ داد: برق شمشیر بر بالای سرش آزمون است و بس.
• در مورد رسیدن ثواب قرائت قرآن به مرده، اختلاف شده است: عموم پیشینیان و پیشوایان سه‌گانه عقیده دارند که ثوابش به مردگان می‌رسد، ولی امام شافعی مخالفت کرده و دلیل آورده است: «وَ أَن لَيسَ لِلإِنسانِ إِلّا ما سَعىٰ» (نجم: 39). موافقان رسیدن ثواب، چند پاسخ عرضه کرده‌اند:

1. آیه مذکور را آیه «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيتُهُمْ بِإِيمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّيتَهُمْ وَ مَا أَلَتْنَاهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيءٍ...» (طور: 21)، نسخ کرده است؛ زیرا می‌گوید: فرزندان را به‌خاطر صلاح پدرانشان وارد بهشت می‌کند.
2. عکرمه گفته است: آیه سعی، مخصوص قوم ابراهیم(ع) و موسی(ع) است، ولی در ملت اسلام، افزون بر آنکه ثمره تلاش هر انسانی متعلق به اوست، حاصل کوششی که دیگران برای وی انجام دهند نیز به او خواهد رسید.
3. ربیع بن انس گفته است: منظور از انسان در اینجا، کافر است، ولی انسان مؤمن چنین نیست و سعی دیگران که برای او انجام شود، به وی خواهد رسید.
4. حسین بن فضل گفته است: آیه سعی، از باب عدل است، ولی از باب فضل، جایز است که خدا هرچه خواهد بیفزاید و....

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.