بغية الوعاة في طبقات اللغويين و النحاة

بغية الوعاة في طبقات اللغويين و النحاة
پدیدآوران	سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) ابراهیم، محمد ابوالفضل (محقق)
ناشر	المکتبة العصرية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

بغية الوعاة في طبقات اللغويين و النحاة، نوشته حافظ، ادیب، واژه‌شناس، محدث و مفسر ممتاز شافعی و نویسنده شهیر، جلال‌الدین سیوطی (849-911ق)، فرهنگ‌نامه‌ای الفبایی است که واژه‌شناسان و نحویان و درجات علمی آنان و آثار و فعالیت‌هایشان را معرفی می‌کند. نویسنده در این کتاب، تعداد 2209 لغت‌شناس و نحوی را شناسانده است‏.

ارزش کتاب

این اثر از نظر علمی و به‎‌خصوص تاریخ زبان و ادبیات عربی، بسی ارزنده است و نقش اندیشوران 2 دانش لغت و نحو را در تولید علم با ترسیم روابط استادی و شاگردی و زمان و مکان و آثار و فعالیت‌های ادبی آنها نشان می‌دهد.

هدف و روش

• ادیب، استاد دانشگاه و محقق کتاب، محمد ابوالفضل ابراهیم (متوفای 1981م)، با بیان اینکه توجه اندیشوران عرب‌زبان به نگارش تاریخ خود، کم‌نظیر و شگفت‌آور است، به طبقه‌بندی تاریخ‌نگاری‌های آنان پرداخته و با اشاره به اسامی برخی از این آثار، افزوده است: واژه‌شناسان و نحویان از زمره کسانی هستند که همواره مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ زیرا آنان بودند که در طول تاریخ به پاسداشت زبان و ادبیات عربی پرداختند و آن را با شیوه‌هایی ابتکاری به شکوفایی رساندند و...‏.
• جلال‌الدین سیوطی با بیان اینکه از آغاز رشدم، شوق داشتم که به گردآوری اخبار نحویان بپردازم، چون علاقه ویژه‌ای به این فن داشتم، چند کتاب را نام ‌برده که در زمینه تاریخ و طبقات نحویان نوشته شده است. به گفته او این کتاب‌ها کافی نبوده و تشنگان دانایی را سیراب نکرده و به همین جهت، وی در سال 868ق، تصمیم به نگارش کتابی جامع در این موضوع گرفته و به کتاب‌های اصلی تاریخی مراجعه کرده و حدود 300 کتاب را در همین مباحث خوانده است. سیوطی بعد از ذکر چند کتاب از منابعش، گوید: هر مقدار که در این کتاب‌ها، شرح ‌حال نحویان (مشهوران یا دیگران) ذکر شده بود، جمع‌آوری کردم و از اشعار و فوائد و مناظره‌ها و روایات آنان، هرچه بود، آوردم؛ به ‌شکلی که در هیچ کتاب دیگری چنین جمع نشده است و سیاهه‌هایش به 7 جلد رسید و زمانی که سال 868ق، به مکه رفتم پیشنهاد شد که آن را در یک جلد خلاصه کنم و شرح ‌حال افراد مهم را بیاورم و من پذیرفتم‏.

ساختار و محتوا

نویسنده، کتابش را به‌ترتیب الفبایی سامان‌دهی کرده، ولی برای تیمن و تبرک، این اثر را با اندیشمندانی آغاز کرده که نامشان «محمد» است و تعداد 529 نفر از آنان را معرفی کرده است‏ و بعد به کسانی پرداخته که «احمد» نامیده شده‌اند و تعداد 272 نفر از آنها را شناسانده است ‏ و آنگاه مباحثش را با حرف همزه و «آدم بن احمد بن اسد هروی نحوی لغوی، ابوسعد» ادامه داده‏ و با حرف یاء و «یونس بن یوسف بن سلیمان جذامی» پایان داده است.

نمونه مباحث

• جلال‌الدین سیوطی درباره یعقوب بن اسحاق معروف به ابن سکیت نوشته است: او دانشمندی بود که به علم نحو کوفیان، علم قرآن، لغت و شعر آگاهی داشت و بسیار روایت می‌کرد و ثقه بود و نحو را از بصریان و کوفیان (مانند فراء و...) آموخت و آثار ابتکاری بسیاری در نحو، معانی شعر و تفسیر دیوان‌های اشعار عربی دارد که در آن بر مطالب پیشینیانش، سخنانی نو افزوده است. سیوطی با تأکید بر اینکه بعد از ابن الاعرابی برای یعقوب بن اسحاق، همانندی نبود، واقعه آموزش دادن به فرزندان متوکل و شهادت ابن سکیت را نیز با جزئیاتش آورده است.

منابع مقاله

مقدمه‌های محقق و نویسنده و متن کتاب.