سلسلة المسائل الفقهية
| سلسلة المسائل الفقهیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبحانی تبریزی، جعفر (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | دور الزمان و المکان فی الاستنباط رویه الهلال و اختلاف الآفاق: الصلاة و الصوم فی الاراضی القطیبه |
| ناشر | مؤسسه امام صادق علیه‌السلام |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1380 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-357-363-8 |
| موضوع | اذان و اقامه - احادیث
ارث (فقه) بسم الله الرحمن الرحیم - احادیث تعصیب (فقه) تقیه حج خمس خمس - مطالعات تطبیقی روزه زناشویی (فقه) - احادیث سجده طلاق عول (فقه) فقه تطبیقی ماه - رویت (فقه) متعه - احادیث متعه - جنبههای قرآنی مسح نماز نماز - احادیث نماز تراویح نماز مسافر وصیت (فقه) وضو |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 26 |
| کد کنگره | BP 189/4 /س2م2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سلسلة المسائل الفقهية، كتابى است كه آیت‌الله جعفر سبحانى آن را به زبان عربى، براى تبيين چند مسئله مهم و مبتلابه فقهى تأليف نموده است.
ساختار
كتاب، داراى بيست و شش بخش مى‌باشد كه هر كدام از چند قسمت توضيحى، تشكيل شده‌اند.
گزارش محتوا
مقدمه:
مؤلف، در مقدمه‌ى كتاب، اسلام را متشكل از عقيده و شريعت مى‌داند. عقيده، عبارت است از ايمان به خدا و انبياى الهى و روز قيامت. شريعت، آن احكام الهى است كه متكفل حيات ازرش‌مند بشرى بوده و سعادت دنيا و آخرت بشر را محقق مى‌سازد.
وضو:
اولين مبحث از مباحث بيست و شش‌گانه‌ى كتاب، درباره‌ى وضويى است كه كتاب و سنت بدان رهنمون گرديده‌اند. با اينكه وضو يكى از مسائل مهم شريعت اسلامى است و همه‌ى مسلمانان اتفاق دارند كه نماز بدون وضو صحيح نمى‌باشد، امّا در کیفیت وضو اختلاف شده است.
يكى از موارد اختلافى، غسل يا مسح پاها است؛ آيه‌ى شش سوره‌ى مائده، صراحت در مسح دارد: و امسحوا برؤسكم و أرجلكم إلى الكعبين.
مؤلف، در ادامه به سرآغاز اختلاف در اين حكم الهى اشاره كرده، مى‌فرمايد: قبل از خليفه‌ى سوم، مسلمانان در کیفیت وضو اتفاق داشتند.
روايت شروع اختلاف نيز در متن كتاب آمده است. ايشان، قرآن را به عنوان تنها مرجع در موارد اختلافى بيان مى‌كند، آن‌گاه با اشاره به اينكه سوره‌ى مائده آخرين سوره‌ى نازل شده بر پيغمبر(ص) است، آيه‌ى مذكور را سببى براى حل اختلاف موجود و راهنمايى براى تشخيص حقيقت دانسته است.
آخرين نكته‌اى كه مؤلف، در اين قسمت، تذكر مى‌دهد، اشاره‌اى است به آفات اجتهادى كه در مقابل نص و با تمسك به قياس و استحسان باشد.
مسح از روى كفش:
دومين نكته كه در كتاب، مورد نقد و بررسى مؤلف قرار گرفته، اين است كه آيا مى‌توان در مسافرت يا در حضر از روى كفش مسح كرد يا نه؟ طبق آنچه خود ايشان مى‌فرمايد، اين نكته نيز با توجه به كتاب و سنت قابل بررسى است؛ يعنى كتاب الهى، سنت نبوى(ص) و اجماع اهل‌بيت عليهم‌السلام همگى دال بر لزوم مسح پاها مى‌باشند.
اذان:
سومين مطلب مورد توجه مؤلف، در كتاب، راجع به اذان مى‌باشد.
اولين كارى كه مؤلف انجام داده، بررسى لغوى و اصطلاحى اذان و نيز جايگاه آن در نزد خداوند است.
اذان در لغت به معنى اعلام است، چنان‌كه خداوند در آيه‌ى 3 سوره‌ى توبه مى‌فرمايد: و أذانٌ من الله و رسوله إلى الناس يوم الحج الأكبر، اين اذان به معنى اعلام به مردم مى‌باشد.
اذان، آن‌گونه كه از احاديث و روايات برمى‌آيد، جايگاه بسيار رفيعى در نزد خداوند دارد؛ تا جايى كه در روايتى آمده كه هر كس هفت سال اذان بگويد، در روز قيامت، بدون گناه محشور مى‌شود.
مؤلف، اذان را مانند اقامه از شعائر دينى مى‌داند كه خداوند متعال بر قلب شريف پيامبر(ص) نازل نموده است.
ايشان مى‌فرمايند: همان خدايى كه نماز را واجب نموده، اذان را نيز فرض كرده است.
تاريخ تشريع اذان، کیفیت تشريع اذان، رواياتى در کیفیت تشريع اذان در سنن اهل تسنن، تحليل مضمون روايات، مناقشه‌ى در اسانيد و... ديگر بخش‌هايى است كه مؤلف در اين قسمت بدان‌ها پرداخته است.
جمله «الصلاة خير من النوم» كه تثويب نام دارد، به عنوان يكى از بدعت‌هاى علنى در اذان، آخرين بخش در اين قسمت مى‌باشد كه بعد از آن خاتمه‌اى هم راجع به اذان دوم در روز جمعه به هنگام نماز جمعه، به عنوان بدعتى ديگر آمده است.
تكتف:
تكتّف كه به معنى گذاردن دست چپ بر دست راست در قيام نماز است، نكته بعدى است كه سنّت يا بدعت بودنش مورد بررسى قرار گرفته است.
مؤلف، با بررسى و نقد تك تك رواياتى كه براى اثبات سنت بودن تكتف مورد استدلال قرار گرفته‌اند، بطلان چنين قولى و بدعت بودنش را ثابت نموده است.
رواياتى از ائمه معصومين عليهم‌السلام رسيده كه به شدت از تكتف نهى نموده‌اند؛ براى مثال در روايتى از امام صادق(ع) يا باقر(ع) آمده: «قلت له الرجل يضع يده في الصلاة و حكى اليمنى على اليسرى فقال: «ذلك التكفير، لا يفعل».
جهر بودن بسمله:
يكى ديگر از مسائل اختلافى ميان اهل سنت و اماميّه، جهر يا اخفات بسم الله الرحمن الرحيم در نماز است؛ بدين صورت كه ما شیعیان حتى در نمازهاى اخفاتى، مانند ظهر هم قائل به استحباب جهرى خواندن بسمله هستيم، ولى اهل سنت، بر عكس اين عمل را انجام مى‌دهند.
مؤلف با نگاهى به ادلّه‌ى فقهى در فضل بسمله، قول فقها درباره جزئيت بسمله در سوره‌هاى قرآن، جزء فاتحة الكتاب بودن بسمله، لزوم جهرى بودن تسميه و... مطالبى را ارائه نموده است تا حقانيت قول شيعه در اين زمينه نيز اثبات گردد.
سجده بر زمين:
از ديگر موارد اختلافى، چيزهايى است كه مى‌توان بر آنها سجده نمود؛ به عقيده‌ى شيعه، سجده تنها بر زمين و آنچه از زمين مى‌رويد و خوردنى و پوشيدنى نيست صحيح است، ولى اهل سنت سجده بر هر چيزى را جايز مى‌دانند.
مؤلف، بعد از ارائه توضيحاتى درباره اصل سجده، اشاره به اختلاف فقها در شرايط مسجود عليه نموده و با نگاهى به سنت سجده در زمان رسول خدا(ص) و بعد از ايشان، حق مطلب را تبيين نموده است.
جمع بين نمازها:
اين نكته نيز بر همگان واضح و مبرهن است كه شیعیان جمع بين نمازهاى مغرب و عشا و نيز ظهر و عصر را بر خلاف اهل سنت جايز مى‌شمارند با اينكه در فضيلت جدا خواندن و در وقت خود خواندنشان اختلافى نيست.
آنچه از سنت نبوى(ص) در چندين مورد گوناگون به دست مى‌آيد و ائمه اهل‌بيت عليهم‌السلام نيز بدان تصريح نموده‌اند، اين است كه جمع بين نمازهاى مزبور جايز است و ايرادى به نماز وارد نمى‌سازد.
نماز مسافر:
اختلاف فرقه‌هاى مسلمين در قصر بودن نماز مسافر، داراى سه صورت است: عده‌اى آن را واجب مى‌دانند كه اماميّه و حنفيّه از آن جمله‌اند.
برخى، آن را سنّت مى‌دانند كه به معنى مستحب مؤكد است؛ مالكيّه از اين دسته‌اند.
گروهى، آن را رخصت مى‌دانند و مى‌گويند: اختيار با خود مكلّف است كه نمازش را در سفر تمام بخواند يا قصر؛ شافعيه و حنابله از اين طايفه‌اند.
آيه 101 سوره‌ى نساء آيه‌اى است كه قصر نماز در سفر را تشريع مى‌نمايد و همين، ريشه اختلاف در فتواى فقهاى مسلمان است؛ آيه به اين صورت است: وَ إذا ضربتم في الأرض فليس عليكم جناحٌ أن تقصروا من الصلاة إن خفتم أن يفتنكم الذين كفروا إن الكافرين كانوا لكم عدوّاً مبينا.
مؤلف، بعد از تفسير مفردات اين آيه و اشاره‌اى به قصر نماز در منى، ادلّه‌ى قائلين به رخصت را ابطال نموده تا حكم صادره از سوى فقهاى شيعه ثابت گردد.
روزه مسافر:
شبيه آنچه در نماز مسافر گفته شد، در روزه‌ى مسافر نيز هست؛ با اين تفاوت كه كسى به سنت بودنش قائل نشده است. اماميّه، قائل به وجوب افطار در سفر مى‌باشند. آيه‌ى 184 سوره‌ى بقره هم نظريه‌ى مذكور را تشريع نموده است؛ جايى كه مى‌فرمايد: أياماً معدودات فمن كان منكم مريضاً أو على سفرٍ فعدّة من أيّامٍ أخر وَ على الذين يطيقونه فدية طعام مسكين فمن تطوع خيراً فهو خيرٌ له و إن تصوموا خيرٌ لكم إن كنتم تعلمون.
متعه حج:
متعه‌ى حج كه توسط عمر تحريم شده، مسئله بعدى است.
مؤلف، ابتدا درباره‌ى متعه و اقسام آن توضيحاتى ارائه نموده، بعد سه قسم حج؛ يعنى تمتع، قران و افراد را توضيح داده، بعد بحث را در هفت امر دنبال كرده است با اين شرح: بررسى آيه‌ى 196 بقره كه ناظر به مسئله‌ى مورد بحث است؛ سنت ابدى بودن متعه‌ى حج؛ بررسى سيره‌ى عرب جاهلى؛ نزاع واقع شده ميان صحابه در زمان پيامبر؛ تحريم متعه‌ى حج توسط صحابه و...
مؤلف، در ادامه به موارد اختلافى ديگرى، مانند نماز تراويح، ازدواج موقت و... هم اشاره نموده است.