آیات الأحکام في جواهر الکلام

آیات الأحکام في جواهر الکلام
پدیدآوران	نجفی، محمدحسین (نويسنده) محبی، صاحب علی (محقق)
ناشر	احسن الحديث
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1387ش - 1388ش - 1429ق - 1430ق
چاپ	1
شابک	‎964-5738-06-7
موضوع	قرآن - احکام و قوانین - تفاسیر فقهی - شیعه - فقه جعفری - جنبه‏های قرآنی
زبان	عربی
تعداد جلد	6
کد کنگره	/ن3آ9 99/6 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

آيات الأحكام في جواهر الكلام، نوشته صاحب‌علی محبی (1343ش) است که در مجموعه‌ای شش جلدی، آیه‌های فقهی قرآن را بر مبنای دیدگاه محمدحسن نجفی (1200 یا 1202-1266ق)، معروف به صاحب جواهر در کتاب «جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام» تحلیل فقهی کرده است.

کتاب با تقریظ آیت‌الله معرفت و حسن محمدتقی جواهری آغاز می‌شود؛ معرفت، تلاش گردآورنده را در راستای احیای اندیشه اصالت قرآن در شیوه‌های استنباط و اجتهاد خوانده است‏. جواهری نیز آن را «تفسیر صاحب جواهر» نامیده است. البته، او از پژوشگران خواسته است این کار را با استخراج اصول متّبع، حدیث‌های درست و رخدادهای تاریخی از کتاب جواهر تکمیل کنند‏.

محبی در مقدمه مفصل خود، تاریخ آیات الاحکام و چگونگی تفسیر فقهی از قرآن کریم را از عصر نبی مکرم اسلام تاکنون بررسی کرده است. سپس، شرحی از زندگی اخلاقی، سیاسی، علمی و خدمت‌های اجتماعی صاحب جواهر را آورده است‏.

او با تقطیع (استخراج) بخش‌های مرتبط کتاب جواهر الكلام در موضوع عبادات و معاملات با سوره‌ها و آیه‌های قرآنی و تنظیم‌ نمودن و مرتب‌کردنشان به سیاق سوره‌ها و آیه‌های قرآن، سهم آن‌ها را در استنباط فقهی صاحب جواهر نشان می‌دهد. البته در این کار، در جاهایی در ذیل یک آیه بیش از ده عنوان دیده می‌شود و در جای دیگر، هیچ آیه و حتی سوره‌ای، جایی را در بستر فقه برای خود نمی‌یابد؛ بااین‌همه، سرتاسر کتاب سیاقی یک‌نواخت دارد.

در این اثر، متن‌های گزینش‌شده از کتاب جواهر الكلام، به‌صورت یکپارچه گزارش شده است؛ بنابراین در پایان هر متن، فقط نشانی آغاز آن متن از کتاب جواهر (چاپ 43 جلدی) در پاورقی آمده است و ‏چنانچه در متن، نام کتاب یا شخصی آمده باشد، محبی نشانی آن را درج کرده و در موارد دیگر، نشانی آن را نمی‌آورد.

در مورد حدیث‌ها، اگر نامی از کتاب حدیثی آمده باشد، نشانی حدیث بر اساس آن کتاب آورده شده است، اما اگر فقط حدیث ذکر شده باشد و صاحب جواهر نگفته که از کدام کتاب حدیث نقل کرده است، محبی نشانی حدیث را از وسائل الشیعه ذکر می‌کند.

نویسنده خواسته است که هر مطلبی از جواهر الكلام را که مرتبط با هر آیه و یا هر سوره‌ای است، به‌ترتیب سوره‌ها و آیه‌های قرآنی به‌صورت منضبط و با عنوان‌هایی روشن منعکس کند؛ بنابراین، روش گردآورنده اثر در دو بخش قابل تبیین است: الف)- نحوه ارتباط متن‌های برگزیده‌شده از جواهر با سوره‌ها و آیه‌های قرآنی است که اعم از ارتباط تفسیری، ارتباط فقهی، ارتباط استنباطی و ارتباط شکلی (واژگانی) است؛ ب)- عنوان‌ها و انضباط آن‌ها در این اثر، بدین‌گونه است که عنوان‌ها حسَب سلیقه محبی برای متن‌های گزینش‌شده برگزیده شده‌اند؛ که گاهی از کتاب جواهر است و گاهی نوآوری خود محقق است. همچنین، ترتیب متن‌های مختلفی که ذیل یک آیه آمده است، حسب سلیقه و برداشت محقق (و نه ترتیب متن جواهر) است‏.

محبی در جلد ششم، مجموعه‌ای از فهرست‌های گوناگون را برای اثرش گرد ‌آورده است؛ فهرست آیه‌های تفسیری، فهرست حدیث‌ها (به‌ترتیب نام معصومان) و روایت‌هایی که در آن‌ها به نام راوی تصریح نشده است، فهرستی از عنوان‌های کتاب و فهرستی از مصدرهای تحقیق در این شمارند.

منابع مقاله

1. تقریظ‌ها، مقدمه تحقیق و متن کتاب.
2. بی‌نام، «نگاهی به مجموعه آيات الأحكام في جواهر الكلام»، معرفی و نقد، کتاب ماه دین، آبان 1390-‌ شماره 169:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/960847