ترجمه قرآن (الهی قمشه‌ای)
| نام کتاب | ترجمه قرآن (الهی قمشه‌ای) |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | الهی قمشه‌ای، مهدی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 59/66 /الف7 1380 |
| موضوع | قرآن - ترجمه‌ها |
| ناشر | فاطمه الزهراء |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1380 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE2065AUTOMATIONCODE |
«ترجمه قرآن (الهى قمشه‌اى)»، از جمله ترجمه‌هاى فارسى معاصر به قلم ميرزا مهدى الهى قمشه‌اى است كه تا مدت‌ها گوى سبقت را از ديگر ترجمه‌ها ربوده بود (استادولى، حسين، ص 148). دو ترجمه قمشه‌اى و عبدالحسين آيتى آغازگر عصر ترجمه روان و نسبتا آزاد قرآن كريم به فارسى بوده‌اند (خرمشاهى، بهاءالدين، 1379، ص 8). الهى قمشه‌اى در تأسيس شيوه ترجمه امروزين و راحت و روان قرآن كريم (به نثر معيار و معاصر و روز) سهمى فراموش‌نشدنى دارد (همان، ص 20).
استادولى در مقاله‌اى برخى از ويژگى‌هاى اين ترجمه را برشمرده است. وى ابتدا به سه ويژگى مثبت اين ترجمه اشاره مى‌كند:
1. اخلاص و صفاى باطن مترجم كه بى‌شك در عبارات اين ترجمه تأثير نهاده و نورانيت خاصى بدان بخشيده و خواننده را در مواردى تحت تأثير قرار مى‌دهد؛
2. قلم روان و انشاى سليس مترجم كه فهم عبارات آن را آسان كرده است؛
3. همان‌گونه‌كه از نامش پيداست داراى خلاصة التفسير است و توضيحات كوتاه ميان پرانتزى مفيدى دارد كه فهم آيه را روشن مى‌سازد.
وى سپس تأكيد مى‌كند كه ويژگى‌هاى منفى اين ترجمه نيز اندك نيست. از جمله اين ويژگى‌هاست: بى‌دقتى و سرسرى كار كردن، ضعف ادبى، آميختگى متن و شرح، نقل به معنى، افتادگى‌ها، نقص ويرايش، اجمال و تفصيل‌ها (استادولى، حسين، ص 149 - 150).
بهاءالدين خرمشاهى از جمله افرادى است كه بر ترجمه قمشه‌اى نقد نوشته است. وى در ابتداى مقاله‌اش مى‌نويسد: «نگارنده اين سطور، سى سال مى‌گذرد كه با اين ترجمه انس دارد و تا چندى پيش، نسبت به آن ترجمه، مانند اكثر اهل كتاب، حسن ظنى داشت؛ تا اينكه به دليل اشتغال به ترجمه قرآن كريم، ترجمه‌هاى قديم و جديد را به‌دقت بررسى و با متن مقدس قرآن مقابله كرد. شايد براى اهل نظر و قرآن‌پژوهان تعجب‌آور باشد كه عرض كنم، ترجمه مرحوم قمشه‌اى در عين آنكه مقبول‌ترين ترجمه قرآن در عصر جديد بوده است، چه‌بسا پراشتباه‌ترين ترجمه هم بوده است». وى مطرح كردن سهوالقلم‌ها و اشتباهات و اغلاط اين ترجمه را به قصد پيرايش و ويرايش آن، از نظر دينى و علمى بر ذمه خود فرض دانسته و در چند ماه بررسى نقادانه اين ترجمه حدود دويست صفحه يادداشت تهيه كرده است (خرمشاهى، بهاءالدين، 1372، ص 14).
وى پس از بررسى 20 مورد از ترجمه‌ها چنين مى‌نويسد: «گفتنى است كه موارد درست و بى‌اشكال، در ترجمه مورد بحث بسيار است و اگر از افزوده‌هاى تفسيرى صرف نظر كنيم، نثر ترجمه در غالب موارد دلنشين و مفهوم است. شايد خوب باشد كه چند كلمه‌اى در باره اين افزوده‌هاى تفسيرى بگويم. اين افزوده‌ها در ترجمه مرحوم قمشه‌اى نه جزو ترجمه محسوب مى‌گردد، نه تفسير به معناى عادى و عرفى آن است؛ زيرا به‌صورت مزجى است و خواننده بايد بسيار فحل و فارس در ادبيت و عربيت باشد تا با مقابله دقيق و مداوم در هر آيه‌اى و بلكه در هر جمله‌اى بتواند آنچه را قرآنى است، از آنچه توضيحى و تفسيرى و افزوده مترجم محترم است، بازشناسد و فرق بگذارد. بلى، اگر مترجم دانشور مى‌توانستند افزون‌هاى خود را در داخل قلاب يا پرانتز بياورند، كارى بود كارستان، ولى چنين كارى نكرده‌اند و اين ترجمه زير بار اين عيب و ايراد نمى‌تواند كمر راست كند» (همان، ص 17 - 18).
در انتها چنان‌كه خرمشاهى مى‌نويسد: مترجم از اصول علمى و نظرى ترجمه چندان كه بايد و شايد (در مقايسه با كسانى چون شادروان پاينده يا آقاى عبدالمحمد آيتى يا ديگران كه مترجمان حرفه‌اى و پركار بوده‌اند) باخبر نبوده است؛ چنان‌كه ما فقط به سه مورد آن اشاره كرديم و آنها را به‌اختصار تكرار مى‌كنيم: 1. مزج شرح و تفسير با ترجمه؛
2. عطف مترادفين و قلم‌گردانى‌هاى غير لازم؛
3. تغيير ساختار و قالب واحدهاى دستور زبانى (خرمشاهى، بهاءالدين، 1379، ص 20 - 21).
منابع مقاله
1. استادولى، حسين، «گزارشى از ويرايش جديد و كامل ترجمه قرآن شادروان مهدى الهى قمشه‌اى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه:بينات، زمستان 1374، شماره 8.
2. خرمشاهى، بهاءالدين، «در باره ترجمه شادروان الهى قمشه‌اى از قرآن كريم»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: وقف ميراث جاويدان، پاييز 1372، شماره 3.
3. خرمشاهى، بهاءالدين، «ترجمه شادروان مهدى الهى قمشه‌اى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: ترجمان وحى، شهريور 1379، شماره 7.
پیوندها
مطالعه کتاب ترجمه قرآن (الهی قمشه‌ای) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور