باب مدينة العلم
| باب مدينة العلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کاشف‌الغطاء، علی بن محمدرضا (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسة کاشف الغطاء العامة |
| مکان نشر | عراق - نجف اشرف |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
باب مدینة العلم، اثر علی بن محمدرضا کاشف‌الغطاء (متوفی 1411ق)، کتابی است فقهی به زبان عربی.
ساختار
کتاب حاوی مقدمه و متن در بیست‌ونه مطلب است. برخی از این مطالب دارای فصولی هستند.
گزارش محتوا
این اثر، در (باب) شهر (مدینة) فقه یا آنچه مفید بصیرت و آگاهی است می‌باشد که خالی از پرحجمی (پرگویی) و ملامت است. در آن کوشش زیادی شده که برای خوانندگان مفید واقع گردد به‌گونه‌ای که جهت تفقه آنان راهگشا و مفید آگاهی‌شان باشد و نیز سعی شده به آنان روش‌های این علم را به‌صورت مستقیم و به دور از مسائل جانبی بیاموزد. این اثر به روش حیرت‌انگیزی مشتاقان را به اسرار این علم متصل می‌کند و رویکردی برای شناخت اصول آن را به دنبال دارد و نیازها را برطرف می‌سازد و مسائل مفید و موردعلاقه را به سرانجام می‌رساند[۱].
نویسنده درباره زمان نگارش کتابش چنین می‌گوید: زمانی که سنم بین بیست تا سی سال بود من هر آنچه از مطالب سودمند این علم را که به ذهنم می‌رسید و نیز در کتب گذشتگان وجود داشت، گردآوری نمودم و بر اساس مطالب و فصولی مرتب نمودم[۲].
همان‌طور بیان شد کتاب حاوی بیست‌ونه مطلب است.
ایشان مطلب اول را طی سه فصل به تعریف، موضوع و غایت علم فقه اختصاص داده[۳] و در مطلب دوم، ابتدا معانی لغوی و اصطلاحی دین را موردبررسی قرار داده، سپس در فصل دوم و سوم علت نیاز به شریعت و رابطه دین با سیاست را شرح داده است. ایشان در فصل پایانی این مطلب می‌گوید در اسلام بر خلاف ادیان دیگر، سیاست با دین؛ و زندگی با شریعت اسلامی گره‌خورده به‌گونه‌ای قانون‌گذار در این دین، احکام برای فرد، خانه و اجتماع وضع کرده است و از عالمان دین خواسته که بر پند دادن به ظالمان و گرسنگی مظلومان کوتاهی نکنند[۴].
در مطلب سوم با عنوان اسلام و شریعت اسلامی، هشت فصل آمده که در آن مطالبی چون وجه نام‌گذاری اسلام، اصول اسلام، ویژگی‌ها و دلیل نزول این دین در جزیرة‌العرب، علوم شریعت اسلامی، دلیل نزول اسلام و احکام آن به‌صورت تدریجی، هر اتفاق و واقعه‌ای داری حکم شرعی است و اینکه پیامبر(ص) همه احکام آن وقایع را بیان نموده است، می‌باشد[۵].
در مطلب چهارم ابتدا دین شرح شده سپس فلسفه آن بیان گردیده و در پایان مذهب و اقسام آن توضیح داده شده است[۶].
در مطلب پنجم، اقسام هشتگانه قوانین فقهی (فردی، دعاوی، بین‌المللی، مجازات‌ها، مباشر و غیر مباشر، وضعی و طبیعی، مدون و مسطور و...) موردبررسی قرار گرفته و در مطلب ششم اجزاء علوم و علم فقه شمارش شده است.
وجه تمایز علوم از یکدیگر؛ چیستی، چرایی، کجایی، چگونگی و ... علم فقه در دو مطلب بعدی توضیح داده شده و در مطلب نهم، علل چهارگانه علم فقه بیان گردیده است. این چهار علت شامل علت مادی، علت صوری، علت فاعلی و علت غایی می‌شود[۷].
نویسنده در مباحث بعدی و ضمن بیست مطلب به مباحث مرتبط با علم فقه و فقیه پرداخته که شامل جایگاه و تقسیمات علم فقه، انواع کتب فقهی، مراتب چهارگانه فقیه، روش اثبات فقاهت فقیه، اجتهاد در فقه، فتوی، تقلید، ولایت، تحکیم، قضاء و حکم، مرجعیت عامه، نزاع در مسائل فقهی، اجازه، مدرسه فقهی و مدرسه رأی، مؤسسات فقهی و نقش علم می‌شود.
وضعیت کتاب
کتاب فاقد پاورقی است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.