عنوان التوفیق في آداب الطریق
عنوان التوفیق فی آداب الطریق، نوشته ابن عطاءالله، تاج‌الدین احمد بن محمد سکندری جذامی (658ق - 709ق) عارف، صوفی و مالکی‌مذهب است که در شرح قصيده شيخ ابومدين غوث تلمسانى (509ق - 594ق) در آداب صحبت نوشته شده است تلمسانی از شاگردان عبدالقادر گیلانی است. عمادالدین عبدالقادر عیسی این اثر را به همراه «شرح الصلاة المشیشیة» از عبدالغنی نابلسی(1050ق – 1143ق) و «شرح حزب البحر» از احمد بن عمر ازمیری یکجا گردآورده و تحقیق کرده است.
| عنوان التوفیق في آداب الطریق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عطاء الله اسکندری، احمد بن محمد (نويسنده)
عیسی، عمادالدین عبدالقادر (مصحح) نابلسی، عبدالغنی بن اسماعیل (شارح) ازمیری، احمد بن عمر (شارح) عبدالسلام بن مشیش (نویسنده) شاذلی، علی بن عبدالله (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | شرح الصلاة المشیشیة ** شرح حزب البحر |
| ناشر | دار الغزالي |
| مکان نشر | سوریه - حلب |
| سال نشر | 1423ق - 2002م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | ابن مشیش، عبد السلام بن مشیش، - ۶۲۲ق. الصلاه المشیشیه - نقد و تفسیر - تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 - شاذلیه - نقد و تفسیر - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2ع9 283/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ابن عطا در عنوان التوفیق بر نشست و برخاست سالک با بزرگان اهل تصوف (فقراء) تأکید نموده و مهم‌ترین آداب همنشینی را گوشزد می‌کند؛[۱]آدابی که مرید با خود دارد، همچون سکوت، فروتنی و استغفار[۲]و آداب همنشینی او با برادرانش و دیگر سالکان طریق همچون ملایمت با آنان و به نرمی سخن‌گفتن با ایشان،[۳]و آداب بهره‌گرفتن از شیخ و بزرگ طریق سلوک، همچون تواضع و اطاعت از وی[۴] در شمار بحث‌های مؤلف است.
محقق در مقدمه و پاورقی‌هایش به مستندنمودن حدیث‌های نبوی، درج سخنان ارزشمند از برخی شیوخ طریقت، شناسه‌دار کردن شعرها، معنانمودن واژه‌های دشوار با استناد به کتاب «الدرر البهیة فی الوصایا الجامیة» پرداخته است[۵]او شرحی را بر زندگی، کرامت‌ها، شعرها و تألیفات مصنف و نیز شرحی را بر زندگی ابن عطاءالله، ابومدین تلمسانی[۶] و عبدالقادر گیلانی نوشته است.[۷]وی از سخنان ابن عجیبه و احمد بن مصطفی علاوی نیز برای توضیح متن بهره‌برده است.[۸]
شرح الصلاة المشیشیة
این اثر را عبدالغنی نابلسی (1050ق – 1143ق) در شرح الصلاة المشیشیة اثر عبدالسلام بن مشیش(559 ق - 626ق) به سبک مزجی نوشته است. موضوع کتاب شأن و منقبت رسول الله(ص) و درودها بر ایشان و توسل به حضرتش می‌باشد که مصنف ضمن آن‌ها برای خود از خداوند درخواست هدایت و فضیلت می‌کند.[۹]
نابلسی صلاة مشیشیه را دربردارندۀ معارف لطیف و اسرار شریفی می‌داند که منزلت پیامبر اسلام(ص) را در میان پیامبران دیگر نمایان می‌کند و ابن مشیش این معارف و اسرار را با واژه‌ها و معناهای نیکو بیان کرده است و هر مقصد نورانی را در چارچوب مشخص جای داده است و هر راز شگفت و معنای شگرفی را در صلاتش آورده است و ویژگی‌ها و مقام بلند پیامبر(ص) را با عبارت‌های لطیف و اشارت‌های دقیق بیان کرده است[۱۰]محقق کتاب نیز شرحی را بر زندگی و آثار ابن مشیش و نابلسی نوشته است.[۱۱]
شرح حزب البحر
این شرح را احمد بن عمر ازمیری در شرح حزب البحر اثر ابوالحسن علی بن عبد الله شاذلی (656ق) به سبک مزجی نوشته است. شاذلی شیخ طریقه شاذلیه و از شاگردان عبدالسلام مشیش و عبدالقادر گیلانی است. این کتاب از جمله کتاب‌های سه‌گانۀ مصنف با نام‌های حزب کبیر، حزب بر و حزب بحر است که موضوع آن تعویذ‌هایی است که برای در امان ماندن شخص از گزند رخدادها به کار می‌رود. شاذلی متن اصلی کتاب را با درخواست‌هایی در طلب هدایت و بهروزی از پروردگار آغاز کرده است. سپس دعاها و اورادی را که با حروف مقطعه قرآن (مانند کهیعص، طس، طسم، حم، عسق) آغاز شده‌اند به همراه برخی آیه‌های دیگر نوشته است.[۱۲]ازمیری در خلال شرح کتاب آیاتی را که در متن آمده اند، تفسیر کرده است.[۱۳]
نامیدن کتاب به حزب البحر بدین جهت بوده که شاذلی وِردها را برای در امان ماندن شخص هنگام گرفتاری در سفر به دریای قلزم (دریای سرخ) نوشته است. این کتاب را بحر صغیر نیز نامیده‌اند و برای خوانندۀ آن بهره‌ها و کراماتی را پیش‌بینی کرده‌اند و اینکه مثلاً وردها را به هنگام طلوع آفتاب، به نزد هر ستمگر، پس از هر نماز و مکان‌های خاصی بخوانند.[۱۴]
پانویس
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص33-27
- ↑ ر.ک: همان، ص40-33
- ↑ ر.ک: همان، ص44-40
- ↑ ر.ک: همان، ص48-44
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص9
- ↑ ر.ک: همان، ص22-11
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص42-40
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص 9
- ↑ ر.ک: متن کتاب،ص 65و71و75
- ↑ ر.ک: همان، ص64
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص60-56
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص 89و90و91
- ↑ ر.ک: مقدمه شارح، ص173-166
- ↑ ر.ک: همان، ص96-95
منابع مقاله
- متن و مقدمه کتاب