مشاهد الأسرار القدسیة و مطالع الأنوار الإلهیة
مشاهد الأسرار القدسیة و مطالع الأنوار الإلهیّة اثر شیخ اکبر محی الدین بن عربی است که در بیان برخی از مشاهدات خویش به رشته تحریر در آورده است.
| مشاهد الأسرار القدسیة و مطالع الأنوار الإلهیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عربی، محمد بن علی (نويسنده) عبدالفتاح، سعید (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | رساله الباء |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1426ق - 2005م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2م5 283 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ابن عربی گاه از برخی مکاشفات خود پرده بر گرفته و در مورد آن فرموده است: گاهی از جانب حق سبحانه بر من وارداتی وارد می گشت که نزدیک بود دلم آتش گیرد و جگرم تکه تکه گردد و خردها سرگشته شوند، لذا آن مقدار که ممکن بود، آنها را به قید کتابت و تالیف در می‌آورم[۱].
شیخ این کتاب را در سنه 760 ق در قونیه به رشته تحریر در آورده است[۲].
شیخ أکبر در مکاشفه‌ای که ست العجم بنت النفیس بن أبی القاسم البغدادیّة به حضور وی مشرف شده بود در وصف این کتاب گوید: کتاب عار عن الإختیار فی اللفظ، هو من غوامض الکتب المشکلة و منذ أظهرته لم آر لقفله فاتحا إلا أنت[۳] (در این کتاب اختیار در انتخاب لفظ وجود نداشت، از مبهم‌ترین کتب مشکله است و از زمانیکه آن را آشکار کردم برای حل مشکلات آن جز تو کسی را نیافتم)
ساختار
این رساله درضمن چهارده مشهد از مشاهد قدسی و یک خاتمه برگزار شده است. هر مشهد مزین به بسم الله الرحمن الرحیم است.
این مکاشفات در غالب قال و قلت گزارش دهی شده است و شیخ این مکاشفات را در هائله‌ای ازاشارات و رموزه پیچیده است چرا که راهی برای وقوف بدان مکاشفات جز برأهلش گشوده نیست و در دست دیگران چنان امانتی است که باید به اهلش برسانند.
شیخ در مقدمه و خاتمه و در أثنای کتاب خواننده را بدین وصیت فرا می‌خواند که هر چه در خور فهم ما نیست غلط نیست و نباید آن‌را انکار کنیم و چه بسیار معارفی که به عنوان امانت برای رساند به ارباب آن در دست ما قرار می‌گیرد.
گزارش محتوا
چهارده فصل این کتاب هریک در طول دیگری می‌باشد به گونه‌ای که هر مشهد با بیان موضوع مشهد بعدی به پایان می‌رسد.
باید اذعان نمود که گزارش از محتوای این کتاب کاری دشوار است چرا که عبارات آکنده از رمز و راز است و گاه به ظاهر متناقض به عنوان نمونه به عبارات زیر توجه کنید:
ثم قال لی: لا یعرف الموجود إلا المعدوم. (حضرت حق به من فرمود: موجود را جز معدوم نمی‌شناسد)
ثم قال لی: لا یعرف الموجود علی الحقیقة إلا الموجود. (حضرت حق به من فرمود: موجود را جز موجود توان معرفت حقیقی ندارد)
ثم قال لی: الوجود منی، لا منک، و بک، لا بی. (حضرت حق به من فرمود: وجود از من است نه از تو و به سبب توست نه من)
ثم قال لی: من وجدک وجدنی، من فقدک فقدنی. (حضرت حق به من فرمود: هر تو را یافت من را نیز یافته و هر کس تو را از دست داد مرا نیز از دست داده است)
ثم قال لی:من وجدک فقدنی،ومن فقدک وجدنی. (حضرت حق به من فرمود: هر که تو را یافت مرا از دست می‌دهد و هر کس تو را از دست داد مرا یافته است)
ثم قال لی:من فقدنی وجدنی و من وجدنی لم یفقدنی.[۴] (حضرت حق به من فرمود: کسی که من‌را از دست داد مرا یافته و آن کس که مرا بیابد، از دست نخواهد داد)
همانطور که می‌بینیم شیخ در این عرصه در کتمان و غیرت الهی نسبت به حفظ اسرار موفق بوده از این روی راه برای دستیابی به محتوا جز محرم اسرار شدن نیست و در این راه شروح نوشته شده بر این کتاب می‌تواند کمک کار خوبی باشند.
وضعیت کتاب
کتابی که پیش رو دارید به تصحیح و تقدیم سعید عبد الفتاح می‌باشد وی از آنجا که این کتاب؛کتاب ویژه‌ای است و مصنف در آن از عروج و ترقی در منازل إلهی سخن به میان آورده و از القائاتی پرده برداشته که الفاظ برای رساندن آنها کافی نیست، از غور در معانی آن عذر آورده وبه تحقیقی حول الفاظ کتاب بسنده کرده است از این روی در پاورقی‌ها به امور زیر پرداخته است:
- آدرس دهی آیات وروایات
- تحقیق گسترده در منابع أحادیث
- معنی کردن مصطلحات
- ترجمه مختصری از اعلام
- بیان اختلاف نسخ
ایشان در پایان رساله باء را ضمیمه این کتاب کرده است. شیخ این رساله را در جواب کسی که پرده‌ای از اسرار باء برای او به کنار رفته بوده و آن اسرار چون معمایی در جان او در جولان بوده؛ نوشته است.
از این روی از حرف شریف باء صحبت کرده است و بسط کلام پیرامون:
مراتب و منازل باء
أصل نشأت باء
حرکت باء
سبب باء
مزاج باء
اتصالات گوناگون باء به حروف
و...را به باب دوم فتوحات مکیه إرجاع داده است. ابن عربی در این رساله از تاریخ مرور خود به شهر بلده 597ه نام برده از این روی تاریخ نوشتن این اثر برای پس از آن است. علی رغم وعده محقق به ارائه فهرست‌های فنی در مقدمه جز یک فهرست إجمالی در آخر کتاب، فهرست دیگری یافت نمی‌شود.
شارحان این کتاب عبارتند از:
- ست عجم بنت النفیس بن آبی القاسم البغدادیة
- إبن سودکین
- زین الدین عبد الرؤوف المناوی
- أسعد افندی
- شرحی بر خطبه کتاب از مؤ لفی گمنام[۵].
پانویس
منابع مقاله
- إبن عربی،محی الدین.1426ق،2005م.مشاهد الأسرار القدسیة و مطالع الأنوار الإلهیة، چاپ اول،تحقیق: سعید عبد الفتاح، لبنان، بیروت:دارالکتب العلمیة
- بجنوردي،سيد كاظم و همكاران(1385ش)، دائرة المعارف بزرگ اسلامي(چاپ سوم) تهران: مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامي
- بغدادیة، ست العجم بنت النفیس بن أبی القاسم،1427ق.2006م، شرح مشاهد الأسرار القدسیة و مطالع الأنوار الإلهیة، چاپ اول، به تحقیق أحمد فرید مزیدی، لبنان، بیروت: دارالکتب العلمیة
- يحيي،عثمان (1413)، مؤلفات ابن عربی: تاریخها و تصنیفها، مصر، قاهره: دارالصابوني و دار الهدايه