التوسل أو الإستغاثة بالأرواح المقدسة
التوسل أو الإستغاثة بالأرواح المقدسة، دفاع نامه‌اى است از عقايد شيعه دربارۀ استمداد از اولیاء الله، شفاعت و همچنين توسل به پيامبران و صالحان، كه به قلم حضرت آیت‌الله جعفر سبحانى تألیف يافته است.
| التوسل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبحانی تبریزی، جعفر (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | الاستغاثه بالارواح المقدسه |
| ناشر | الدار الإسلامية |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1412 ق یا 1992 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | توسل شفاعت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 226/6 /س2ت9 1371 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اين رساله ابتدا به زبان عربى چاپ و بعدها به زبان فارسی و به نام «نقدى بر آيين وهابيت، توسل» ترجمه شده است.
شيوۀ مؤلف
كتاب با ذكر مقدمه‌اى كه در باب توحيد و عبادت آغاز شده و با بحث «توحيد عبادى» به پایان مى‌رسد، شروع مى‌گردد. همچنان كه از مقدمۀ كتاب برمى‌آيد، اين رساله، خلاصه شده‌اى از اثر ديگر مؤلف به نام «مبانى توحيد از نظر قرآن» مى‌باشد و مصنف بحث توسل و شفاعت و نسبت آن با توحيد عبادى را در آن كتاب به طور مفصل توضيح داده است.
ساختار و گزارش محتوا
ساختار كلى كتاب در پنج فصل به شرح ذيل مى‌باشد:
فصل اول: استمداد از اولیاء الله
مصنف پنج حالت به عنوان گونه‌هاى مختلف استمداد از اولیاء الله مطرح و براى هر كدام، از آيات قرآن كريم شاهدى متناسب ذكر مى‌كند و موارد «مجاز و غير مجاز» را برمى‌شمرد.
تجرد و بقاء روح پس از مرگ، امكان ارتباط با ارواح بر اساس شواهد قرآنى، بررسى روح و حقيقت آدمى از ديدگاه منابع اصيل اسلامى و بالاخره دلالت روايات معتبر تاريخى در حاجت خواهى مسلمانان از ارواح مقدسه، از جمله مباحثى است كه در اين فصل به اختصار مطرح شده است.
فصل دوم: شفاعت خواهى از اولیاء الهى
در اين فصل، بحث مهم و اساسى «شفاعت» مورد نقد و بررسى قرار مى‌گیرد. دلائل جايز بودن درخواست شفاعت از اولیاء خداوند، رابطۀ شفاعت و شرك، شفاعت خواهى مشركان از بت‌ها و امثال اين گونه مباحث، در اين فصل مطرح مى‌شوند.
مخالفان مسألۀ شفاعت (كه از شبهه افكنى محمد بن وهاب، مخالفت با شفاعت بيشتر شده است)، پنج دليل ذكر كرده‌اند كه نويسندۀ محترم بعد از ذكر آنها به نقد و بررسى و پاسخگويى، مى‌پردازد:
اول - درخواست شفاعت شرك است.
دوم - شرك مشركان به خاطر طلب شفاعت از بت‌ها بود.
سوم - شفاعت حق مختص خداوند است.
چهارم - خداوند مردگان را غير قابل تفهيم اعلام مى‌كند.
پنجم - درخواست شفاعت از مرده لغو است.
فصل سوم: توسل به پيامبران و صالحان
مؤلف نخست بحث توقيفى بودن عبادت را از ديدگاه‌هاى مختلف بررسى مى‌كند و سعى مى‌كند، غبار توهمات ناصواب را از «توقيفى بودن عبادت» پاک كند، سپس با اشاره به سيرۀ مسلمانان و چند رويداد تاريخى، توسل را امرى مشروع و بلكه «مفيد و سودمند» تلقى مى‌كند.
توسل به عباس عموى پيامبر اكرم(ص) و توسل صفيه به آن حضرت، از جمله شواهد تاريخى مسأله است كه مؤلف محترم براى اتقان هر چه بيشتر آنها را از منابع روايى و تاريخى اهل سنت نقل مى‌كند.
گروه سوم از ادلۀ توسل، احاديثى است كه در اين زمينه وارد شده است، مثل حديث عثمان بن حنيف، توسل به حق سائلان و احاديث نقل شده در توبۀ حضرت آدم(ع). در پایان اين فصل، مجموعۀ اعتراض‌هایى كه نسبت به مسألۀ توسل نقل شده است را مورد موشكافى قرار مى‌دهند. اين اشكالات غالباً از كتاب «التوصل إلى حقيقة التوسل»، نوشتۀ محمد نسيب رفاعى نقل شده است.
فصل چهارم: بحث سوگند دادن خداوند به حق و مقام اولیاء
در اين فصل نوع ديگر از اقسام پنجگانۀ توسل؛ يعنى سوگند دادن خداوند به حق و مقام اولیاء بررسى مى‌شود. دو مشكل مهم در اين زمينه، يكى اتفاق علما در حرمت سوگند دادن خدا بر مخلوق و يا حق مخلوق و ديگرى لزوم قرار دادن حقى در ذمۀ خالق نسبت به مخلوق، بررسى مى‌شود.
فصل پنجم: بررسى سوگند ياد كردن به غير خداوند
بيشترين گفتگويى كه در اين فصل به چشم مى‌خورد، پاسخ به شبهۀ امثال «صنعانى» در كتاب «تطهير الاعتقاد» مبنى بر شرك بودن سوگند به غير خداوند است. مصنف دلايلى را از آيات شريف قرآن كريم و سوگند پيامبر اكرم(ص) به غير خدا نقل مى‌كند و در پایان به ابطال دلايل وهابيان مى‌پردازد.
منابع مقاله
- جعفر سبحانى، التوسل أو الإستغاثة بالأرواح المقدسة، بيروت، 1992م.
- همو، نقدى بر آيين وهابيت توسل، نشر قدر، 1369ش.
- محسن امين، كشف الإرتياب في أتباع محمد بن وهاب، دار الكتب الإسلامية (بى‌تا).