إتحاف أعلام الناس بجمال أخبار حاضرة مكناس
| إتحاف أعلام الناس بجمال أخبار حاضرة مكناس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سجلماسی، عبدالرحمن بن محمد (نويسنده) عمر، علي محمد (محقق) |
| ناشر | مکتبة الثقافة الدينية |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 2008م , 1429ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-341-389-6 |
| موضوع | علويان - تاريخ
علويان - سرگذشت نامه علويان - مراکش - تاريخ مراکش - مکناس - تاريخ مکناس - تاريخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | /م7الف2 329 DT |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
إتحاف أعلام الناس بجمال أخبار حاضرة مكناس، تألیف ابن زیدان عبدالرحمن بن محمد سجلماسی (متوفی 1365ق)، حاوی تاریخ و شخصیت‌های مکناس مراکش از ابتدا تا عصر مؤلف است. این اثر به زبان عربی و با تحقیق دکتر علی عمر منتشر شده است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مارشال لیوطی، تصدیری با عنوان تواريخ المغرب، مقدمه نویسنده و متن اصلی شامل یک مقدمه و سه مطلب است. البته نویسنده در مقدمه خویش از چهار مطلب یاد کرده[۱]، ولی در کتاب سه مطلب بیشتر نیامده است. در مطلب سوم، شرح حال 554 شخصیت سیاسی، علمی و فرهنگی ذکر شده است.
نویسنده با لفظ «حاله» شرح حال شخصیت و پس از آن ولادت و وفات و دیگر مطالب مربوطه را ارائه کرده است.
گزارش محتوا
محقق کتاب در این طبع، از اولین طبع کتاب در رباط (سال 1347ق) استفاده کرده است. در تصحیح کتاب برخی مطالب متن به حال خود رها شده است؛ تا اسلوب و شیوه نگارش کتاب به‌هم نخورد. شیوه نویسنده در کتاب این بوده است که عبارات را برای محافظت نص اصلی تغییر نداده است: «برای تو ای خواننده نصوص رد و بدل شده بین نواب دولت‌های بیگانه و نواب حکومت شریف در گردهمایی‌های سیاسی و اجتماعی رسمی را با همان اشکالات ترکیب و سستی انشا و نامنظمی، به‌جهت محافظت بر متن اصلی و عدم تغییر و با اعتماد بر همت خواننده فهیم که حقیقت از او پنهان نیست، آورده‌ایم»[۲]. البته محقق غیر این نصوص را در جای خود تصحیح کرده است و تمام این تصحیح‌ها را در پاورقی متذکر نشده و تنها برخی از آنها را ذکر کرده است[۳].
محقق، متن تحقیق‌شده خود را به «سلطان محمد بن یوسف» یا محمد پنجم مراکش (متوفی 1961م)، تقدیم کرده است[۴].
عبدالکریم بن الحسنی به تاریخ 1348ق، تصدیری با عنوان «تواريخ المغرب» بر کتاب نوشته است. وی در این تصدیر به آثاری که پیرامون مکناسه نوشته شده، اشاره کرده است؛ مثل: «نزهة الناظر» ابن جابر، «روضة الهتون» ابن غازی و «النفحات الوردية» جبلی[۵].
کتاب حاضر، از جمله آثار مهم در موضوع تاریخ قدیم و جدید مغرب و سندی ارزشمند از سندهای آن است. نویسنده با مقابله منقولات متعارض با یکدیگر، به نقد آنها و ترجیح برخی بر برخی دیگر پرداخته است[۶].
نویسنده علاوه بر عنوان اصلی «إتحاف أعلام الناس...»، کتاب را با اسامی «عبير الآس من روض تاريخ مكناس» و «حسن الاقتباس من مفاخر الدولة العلوية و تاريخ مكناس» نیز یاد کرده است[۷].
نویسنده، در مقدمه، فوایدی نفیس و لازم همچون: معنای تاریخ، اقسام آن، موضوع آن و... را ذکر کرده است[۸].
مطلب اول، درباره مکناسه و قبیله تأسیس‌کننده آن و فاصله آن با فاس و سایر فوائد است[۹].
مطلب دوم، در توصیف مکناس و اشعار و نثرهایی است که متقدمین و متأخرین درباره این شهر گفته‌اند[۱۰].
مطلب سوم، در شرح حال سلاطین، امرا، اعیان و علماست. در این‌باره شرح حال 554 شخصیت تا انتهای جلد پنجم به ترتیب حروف الفبا ذکر شده است.
نویسنده تنها به شرح حال افراد بسنده نکرده، بلکه اطلاعات ذی‌قیمتی را در ضمن تراجم ارائه کرده است؛ در ذیل شماره 87 (ادریس بن عبدالله کامل)، بحثی درباره ضرب سکه قبل و بعد از اسلام و اولین کسی که سکه را ضرب کرد، طرح کرده است. نویسنده اقوال مختلف را درباره اولین کسی که بعد از اسلام، سکه ضرب نمود، نقل کرده؛ از جمله اینکه عبدالملک بن مروان، اولین کسی بود که در اسلام دستور به داد سکه را ضرب کرده و «الله أحد الله الصمد» را بر آن نقش نمایند[۱۱].
در ذیل شماره 178 (محمد بن عبدالله السلطان)، به روابط سیاسی زمان او با فرانسه، سوئد، دانمارک و... اشاره کرده است[۱۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب پنج جلد، در انتهای جلد پنجم و پس از آن فهرست مصادر ذکر شده است.
در کتاب، تصاویر متعددی از سلاطین، وزرا و علمای مکناس ارائه شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بی‌نام، «ثمار العقول و المطابع: إتحاف أعلام الناس بجمال أخبار حاضرة مكناس»، پایگاه مجلات تخصصی نور، الشهاب، المجلد السادس، غرة ذي‌القعده 1348، الجزء 3، از 201 تا 201.