دنباله جستجو در تصوف ایران

دنباله جستجو در تصوف ایران
پدیدآوران	زرین‌کوب، عبدالحسین (نویسنده)
ناشر	امير کبیر
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1376ش.
چاپ	چاپ چهارم
شابک	‎964-00-0240-2
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏الف9ز4 / 277 BP

دنباله جستجو در تصوف ایران، نوشته عبدالحسین زرین‌کوب (۱۳۰۱–۱۳۷۸ش) است. در این کتاب - که متمم کتاب جستجو در تصوف ایران است - نویسنده، به بخش‌های متأخرتری از تصوف در ایران پرداخته است.

افراد و گروه‌هایی که در دنباله بررسی گشته‌‌اند، کمتر از نام‌های جلد نخست (مثل بایزید و ابوسعید و حلاج و مولوی) شناخته شده‌اند. نویسنده از گروه‌ها و نهضت‌هایی مانند کبرویه - سلسله‌ای که بنیان‌گذار آن «شیخ نجم‌الدین کبری» است - و یا سلسله سهروردیه - که به شیخ ابونجیب عبدالقادر سهروردی، یا به برادرزاده‌اش شیخ شهاب‌الدین عمر بن محمد سهروردی (۶۳۲ق)» منتسب است- یاد می‌کند. همچنین، مکتب ابن عربی، نوربخشیه، مکتب اصفهان، ذهبیه، نعمت‌اللهیه، نقشبندیه و مانند آن‌ها را - که پیش از این در کتاب اصلی کمتر یاد شده‌اند - توضیح می‌دهد.

دنباله جستجو، به نقد صوفی و نهضت‌های صوفیه و تصوف و فلسفه و... می‌پردازد. غالب اینان متأخرتر از صوفیان و فرقه‌ها در کتاب جستجو هستند. در دنباله، هدف جستجو، رد و قبول نیست، بلکه مقصود بررسی ویژگی‌هایی است که پدیده تصوف را از سایر پدیده‌های فکری و شناختی مشابه متمایز می‌دارد.

گذشته از معرفی افراد و فرقه‌ها و آرائشان، چند فصلی از کتاب به پژوهش در موضوعات مربوط به تصوف پرداخته است: یک فصل، ناظر به نقدهای واردشده بر صوفیان است؛ نقدهایی از علماء و متشرعه، متجددان و حتی خود صوفیان.

فصل دیگر ناظر به نهضت‌های تصوف است؛ نهضت‌هایی مثل سربداران، حروفیه و صفویه که نشان می‌دهد برخلاف ادعاها، صوفیان خیلی هم از اتفاقات جامعه فاصله نداشته و همواره غرق خلوت و عزلت نبوده‌اند.
فصلی هم به رابطه متقابل تصوف و فلسفه پرداخته است؛ به‌ویژه آراء نوافلاطونیان که هم در فلسفه اسلامی و هم در تصوف ایران مؤثر افتاده است.

درباره ابن عربی چون آراء وی در تصوف ایران تأثیر داشته و موافق و مخالف زیادی را برانگیخته است، یک فصل نیز به معرفی ابن عربی، آراء و افکار وی و شارحانش اختصاص یافته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.