معصوم‌علی‌شاه، محمدمعصوم بن زین‌العابدین
محمدمعصوم شیرازى (1270-1344ق)، ملقب به معصوم‌على‌شاه و نایب الصدر، صوفى، نویسنده و شاعر
| نام | معصوم علی شاه، محمد معصوم بن زین‌العابدین |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | میرزا زین‌العابدین رحمت‌على‌شاه |
| متولد | چهارشنبه 14ربیع‌الاول سال 1270ق |
| محل تولد | شیراز |
| رحلت | 1344ق |
| اساتید | محمدحسین فاضل اردکانى |
| برخی آثار | طرایق الحقایق |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03477AUTHORCODE |
ولادت
او فرزند کوچک میرزا زین‌العابدین رحمت‌على‌شاه در سحرگاه روز چهارشنبه چهاردهم ربیع‌الاول سال 1270ق در شیراز متولد گردید.
تحصیلات
پس از تحصیلات مقدماتى در شیراز به عراق رفت و در کربلا نزد شیخ محمدحسین فاضل اردکانى به تکمیل تحصیل پرداخت، سپس به شیراز بازگشت و در خدمت حاج آقا محمد منورعلى‌شاه، عموى پدرش، به مشهد رفت و در بازگشت، چندى در تهران نزد میرزا ابوالحسن جلوه به تکمیل دروس پرداخت. پس از فوت برادرش به شیراز رفت و ملقب به نایب الصدر شد.
بعد از دو سال به هندوستان رفت و از آنجا بار دیگر رهسپار عتبات عالیات گردید و آنگاه به شیراز مراجعت کرد. در آغاز مشروطیت در زمره آزادى‌خواهان درآمد و سمتى در مجلس داشت. بعد از به توپ‌بسته‌شدن مجلس، ابتدا به حضرت عبدالعظیم و سپس به مشهد و در 1303ق به گناباد نزد ملا سلطان محمد، معروف به سلطان‌على‌شاه رفت و به وى سرسپرد.
در زمان اقامت در گناباد دو ماه در محضر درس ملا سلطان گنابادى شرکت جست و کتاب «طرائق الحقایق» که از هر جهت بر کتاب «بستان السیاحة» شیروانى و دیگر کتب تذکره معمول صوفیه بهتر است، تألیف نمود.
بعد از مدتى ادعاى جانشینى منورعلى‌شاه نمود و خود را معصوم‌على‌شاه نامید.
او در ملل و نحل دستى توانا داشت و سفرنامه مکه خود را به نام «تحفة الحرمین» منتشر ساخت.
میرزا محمدعلى معلم حبیب‌آبادى در مکارم الآثار مى‌نویسد: از حاج سید احمد دهکردى شنیدم که مى‌فرمود جلد اول طرائق را در شیراز به خط رحمت‌على‌شاه دیدم و حاجى نایب الصدر فرزند رحمت‌على‌شاه تصرفاتى در او کرده است.
نایب الصدر به زبان محلى خراسانى نیز اشعارى سروده است و در طرائق از ملا سلطان تمجید نموده و سراج الملک را شایسته جانشینى او مى‌داند. بعدها نایب الصدر خود دعوى قطبیت نمود و عده‌اى از مریدان وى را در آن سامان ملاقات نمودم.
صالح‌على‌شاه به نگارنده این سطور فرمودند که حاجى نایب الصدر بعدها به تألیف کتاب دیگرى که دو برابر طرائق بوده دست زد که نسخه منحصربه‌فرد آن نزدم بود. پسر مؤلف سرهنگ مهدى‌خان به‌عنوان امانت جهت مطالعه گرفته و دیگر مسترد نداشت. مرحوم صالح‌على‌شاه افسوس مى‌خوردند و تعریف بسیارى از کتاب اخیر الذکر نمودند.
مرحوم نایب الصدر تا آخر حیات خویش در گناباد بسربرد و در اواخر عمرش، مدتى ریاست اوقاف گرگان و چندى ریاست اوقاف گناباد را بر عهده داشت.
وفات
وى سرانجام در سال 1344ق برابر با پنجم اسفندماه 1304ش در مشهد درگذشت.
آثار
- طرائق الحقائق؛
- تحفة الحرمین و سعادة الدارین؛
- دیوان شعر.