قطف الثمر بشرح نخبة الفكر
| قطف الثمر بشرح نخبة الفكر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (نویسنده)
عبدلی، بندر بن نافع (نویسنده) عثیمین، محمد بن صالح (محشی) |
| ناشر | مکتبة العلوم و الحکم |
| مکان نشر | [بي جا] - [بي جا] |
| سال نشر | 1431ق. = 2010م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
قطف الثمر بشرح نخبة الفكر، عنوان شرحی است موضوعی بر کتاب «نخبة الفكر» ابن حجر عسقلانی با موضوع علوم حدیث. این اثر 1 جلدی به زبان عربی و با قلم بندر بن نافع عبدلی نگاشته شده است. برخی تعلیقات کتاب، از محمد بن صالح العثیمین، است. ناشر اثر مكتبة العلوم و الحكم است و اولین چاپ آن در 1431ق/2010م، انجام شده است.
نویسنده پس از حمد الهی و درود بر پیامبر اسلام(ص) و خاندان و اصحاب ایشان در مقدمه کتاب می‌نویسد: اما بعد، این شرحی متوسط بر «نخبة الفكر» حافظ ابن حجر است و اصل این شرح در یک دوره علمی در استان عنیزه، ارائه شده است. قبل از شروع در شرح، به مبادی این علم که همان علوم حدیث یا مصطلح الحدیث باشد، اشاره می‌شود.
سپس نویسنده ضمن ابیاتی به این موارد، اشاره می‌نماید:
| إن مبادئ كل علم عشرة | الحد و الموضوع ثم الثمرة | |
| و اسم و نسبته و الواضع | و الاسم و الاستمداد و حكم الشارع | |
| مسائل و البعض بالبعض اكتفی | من دری الجميع حاز الشرفا |
علوم حدیث، یا همان مصطلح الحدیث: علم به قوانینی است که با آنها، احوال سند و متن را می‌توان تشخیص داد. مصنف (ابن حجر)، آن را به: شناخت قواعدی که به‌وسیله آن می‌توان به شناخت حال راوی و مروی دست یافت، تعریف کرده است. موضوع این علم، راوی و مروی، یعنی اسناد و متن است. فایده‌اش، شناخت احادیث و اخبار مقبول و مردود است. این فایده و ثمره عظیمی است و ازاین‌رو آموختن مصطلح الحدیث مهم است؛ زیرا مصطلح الحدیث، عبارت است از قواعد و ضوابطی که ائمه (اهل سنت) آن را برای تمییز میان احادیث صحیح و ضعیف، وضع کرده‌اند.
از فواید این علم: شناخت مراد ائمه در اطلاق برخی عبارات بر احادیث است.
از دیگر فوایدش، حفظ مصطلحاتی است که ائمه آن را ذکر و ضبط کرده‌اند. شناخت این مصطلحات مهم است؛ زیرا طالب علم در کتاب‌های رجال و شروح، عباراتی را از ائمه (اهل سنت) درباره برخی احادیث می‌بیند که با آموختن این علم، منظور از این اصطلاحات را متوجه می‌شود.
اما واضعان این علم، علمای حدیث از ائمه حفاظ و سلف صالح هستند.
مرحله دیگری نیز وجود دارد که همان مرحله تخریج و صناعت حدیث است و توسط آن جستجوی احادیث از مصادر اصلی آن، حاصل می‌شود. برای این مرحله نیز مصنفات خاصی وجود دارد[۱].
متن «نخبة الفكر» حافظ ابن حجر، مختصری در علوم حدیث است و دارای برخی ویژگی‌هاست، از جمله:
- در عین اختصار، جامع انواع و فنون علم حدیث است و در واقع زبده و خلاصه قواعد این فن را در خود دارد؛
- مؤلفش از ائمه اهل تسنن است؛
- سهولت طریقه ارائه مطالبش؛ زیرا ابن حجر در این کتاب طریقه سبر و تقسیم را برگزیده و این روش، برای حفظ بسیار آسان است؛
- کثرت شروح و حواشی و اختصارات و به نظم درآمدن‌های متن این اثر.
از جمله شروح این اثر می‌توان، شرح خود ابن حجر بر آن با عنوان «نزهة النظر»، همچنین «نتيجة النظر في شرح نخبة الفكر» کمال‌الدین شمنی (821ق)، شرح الشرح ملا علی بن سلطان قاری (متوفی 1014ق) با عنوان «مصطلحات أهل الأثر علی شرح نخبة الفكر»، و «اليواقيت و الدرر» که عنوان شرحی است از محمد بن عبدالرئوف مناوی (متوفی 1031ق) را نام برد.
همچنین از حاشیه‌هایی که بر این کتاب نوشته شده: «القول المبتكر» قاسم بن قطلوبغا (متوفی 879ق) را می‌توان ذکر کرد. از جمله اختصارات این کتاب «بلغة الأريب» مرتضی حسینی زبیدی (متوفی 1205ق) و «المختصر من نخبة الفكر» عبدالوهاب بن احمد بن برکات است. از جمله افرادی که متن این کتاب را به نظم درآورده‌اند کمال‌الدین شمنی، محمد عربی بن یوسف فاسی در «عقد الدرر في نظم نخبة الفكر» و محمد بن اسماعیل صنعانی در «قصب السكر في نظم نخبة الفكر» هستند.
علمای متأخر نیز شروح بسیاری بر «نخبه دارند؛ شیخ محمد بن صالح بن عثیمین، شیخ عبدالعزیز بن باز و شیخ عبدالکریم خضیر از این افراد هستند. عنوان اثر شیخ عبدالکریم خضیر، «تحقيق الرغبة في توضيح النخبة» است[۲].
شروح ائمه اهل سنت بر «نخبة الفكر» ابن حجر 2 نوع است؛ برخی شرح تحلیلی هستند و برخی موضوعی. بندر عبدلی در کتاب حاضر، شیوه شرح موضوعی را برگزیده و معتقد است برای شروح تحلیلی می‌توان به شروح ائمه و مصادر دیگر مراجعه کرد. در این شرح، برخی امثله تطبیقی، به‌منظور توضیح متن، ذکر شده است[۳].
بندر بن نافع عبدلی، پس از مقدمه کتاب، ترجمه مختصری از ابن حجر، ارائه داده است.
متن ابن حجر در بالای صفحه با فونت پررنگ‌تر نوشته شده و متن شارح در زیر آن با فونت نازک‌تر؛ به‌علاوه، میان متن اصلی و شرح، با یک خط تیره در صفحه تمییز داده شده است.
پاورقی‌های کتاب، علاوه بر ذکر ارجاعات، حاوی مطالب مفیدی در شرح پاره‌ای از عبارات است.
فهرست مطالب در انتهای اثر آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.