لواقح الأنوار القدسیة المنتقاة من الفتوحات المکیة
لواقح الأنوار القدسیة المنتقاة من الفتوحات المکیة، اثر شیخ عبدالوهاب شعرانی(متوفی 973 ه.)، خلاصه و گزینشی است از کتاب الفتوحات المکیة محیالدین عربی. فتوحات مکیه از معروف‌ترین کتاب‌های عرفانی اسلامی است و نویسنده آن ابن‌عربی از بزرگ‌ترین عارفان و صوفیان اسلامی. لواقح الانوار القدسیة المنتقاة من الفتوحات المکیة به تحقیق شیخ احمد فرید مزیدی رسیده و همو بر این اثر تعلیقه زده و به تخریج احادیث و آیاتش پرداخته است. ظاهراً شعرانی، همین اثر را که گزینش و برداشتی از الفتوحات المکیة است در کتاب دیگری به نام «الکبریت الاحمر» خلاصه کرده است.
| لواقح الأنوار القدسیة المنتقاة من الفتوحات المکیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شعرانی، عبدالوهاب بن احمد (نویسنده)
ابن عربی، محمد بن علی (نویسنده) مزیدی، احمد فرید (محقق) |
| ناشر | کتاب - ناشرون |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1436ق. = 2015م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| شابک | 978-27451-8021-6 |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | ش?ل? / 24/46 BP |
این کتاب، اثری عالی در تصوف و عرفان است. شعرانی بدون تعصب آن را از فتوحات مکیه در معنا گزینش و خلاصه کرده است. او در این کتاب به بسیاری از موضوعات عرفانی و شرعی از جمله شناخت نفس(روح)، شناخت مراتب حروف و حرکات، تنزیه و تعالی خداوند متعال، شناخت آغاز خلقت، شناخت وجود ارواح، سرور عالم محمد(ص) و ...، پرداخته است.
ساختار
کتاب 3 جلد دارد و محتوای مطالب آن در 560 باب مطرح شده است. نویسنده این 560 باب را در 6 فصل جای داده است.
در بخش منابع کتاب در انتهای جلد سوم از 62 منبع نام برده شده که خواننده را برای اطلاع از آن به مراجعه به صفحات 574 تا 579 از جلد سوم کتاب، ارجاع می‌دهیم.
گزارش محتوا
این کتاب، اثری عالی در تصوف و عرفان است. شعرانی بدون تعصب، آن را از فتوحات مکیه در معنا گزینش و خلاصه کرده است. او در این کتاب به بسیاری از موضوعات عرفانی و شرعی از جمله شناخت نفس(روح)، شناخت مراتب حروف و حرکات، تنزیه و تعالی خداوند متعال، شناخت آغاز خلقت، شناخت وجود ارواح، سرور عالم محمد(ص) و ...، پرداخته است.
این اثر بزرگ و در نوع خود، جدید، از مرواریدهای میراث عرفانی اسلامی است که به وسیله آن ایرادات و انتقادات نادرستی که به ناحق به شیخ اکبر زده شده _و هیچ‌کدامشان از روی تحقیق و صداقت نیست_ را روشن می‌کند. شعرانی در این اثر، شاهکارهای شیخ در فتوحات را برجسته می‌کند و درباره مسائلی بحث می‌کند که با روشن شدن اجمال آنها و شرحشان، ابطال اباطیل ساخته و پرداخته بر شیخ روشن و او تبرئه می‌شود. درهرحال این اثر مطالب شیخ اکبر ابن عربی را در ترازوی تحقیق و تفحص بیان می‌کند تا خواننده و جوینده علمِ شریف، به حق و صحت رهنمون شود.[۱]
آن‌گونه که پیداست، شعرانی یک‌بار فتوحات المکیه را با عنوان این اثر یعنی «لواقح الانوار القدسیه المنتقاة من الفتوحات المکیة» خلاصه کرده است و مجدداً همین لواقح را در کتابی با عنوان «الکبریت الاحمر» که در مصر چاپ شده، خلاصه کرده است.[۲]
درهرحال این اثر در 3 جلد نگارش یافته است. جلد اول آن حاوی مقدمه‌ای است از محقق در بیش از 100 صفحه که در آن شرح‌حالی از محیالدین و سپس از شعرانی ارائه شده و پس‌ازآن درباره شیوه محقق در تحقیق کتاب، صحبت شده است.[۳] در صفحات 101 تا 108 جلد اول کتاب، رونوشت‌هایی از نسخ خطی کتاب ارائه شده است. از صفحه 109 تا 113 خطبه کتاب و... را می‌بینیم. و از صفحه 131 فصل اول مطالب کتاب شروع می‌شود. عنوان این فصل «المعارف» است و مطالبش در 73 باب ارائه می‌شود. فصل دوم مطالب کتاب نیز در جلد اول قرار گرفته و با عنوان «فی المعاملات» بیان شده است. این فصل از باب 74 تا 128 کتاب را به خود اختصاص داده است و از بحث توبه شروع شده و در باب 128 به بحث از رضا می‌رسد.[۴]
مباحث جلد دوم کتاب با ادامه بحث‌هایی که تحت عنوان فصل دوم کتاب با عنوان «فی المعاملات» مطرح شده بود از باب 129 با بیان مبحث ترک رضا و اسرار آن، ادامه می‌یابد تا در باب 190 با عنوان معرفت مسافر و احوال آن، به مباحث فصل دوم کتاب، خاتمه دهد. فصل سوم کتاب با عنوان «الاحوال» از باب 191 با عنوان شناخت سفر و راه(فی معرفة السفر و الطریق) آغاز می‌شود تا در باب 269 با بیان مبحث شناخت عین الیقین و علم الیقین و حق الیقین، به پایان برسد. سپس به فصل چهارم کتاب با عنوان «المنازل» می‌رسیم. مباحث این فصل با آغاز باب 270 کتاب و با بیان مبحث شناخت منزل قطب و امامین از مناجات محمدیه، آغاز می‌شود و تا پایان مباحث این جلد یعنی باب 375 ادامه دارد. عنوان باب 375 کتاب، «فی معرفة منزل التضاهی الخیالی و عالم الحقائق و الامتزاج و هو من الحضرة المحمدیة» است.[۵]
مباحث جلد سوم با ادامه همان مباحث فصل چهارم کتاب که در جلد پیشین با عنوان «المنازل» از باب 270 کتاب آغاز شده بود، تا باب 383 ادامه می‌یابد. فصل پنجم کتاب با عنوان «المنازلات» از باب 384 تا باب 461 مطرح شده است. پس‌ازآن ششمین و آخرین فصل کتاب در قالب باب 462 تا 560 بیان می‌شود. اولین باب این فصل در بیان شناخت اقطاب محمدیین و منازل آنان بیان شده و پس‌ازآن در باب 463 به سراغ معرفت دوازده قطبی که فلک عالم دور آنان می‌چرخد رفته است. آخرین باب این فصل در وصیت حکیمانه و شرعی‌ای است که مرید و واصل از آن سود ببرد.[۶]
به علت عدم گنجایش مقاله، خواننده گرامی را برای اطلاع از نحوه ارائه مطالب توسط نویسنده، به مطالعه متن کتاب، ارجاع می‌دهیم.
وضعیت کتاب
فهرست منابع و مراجع، در انتهای جلد سوم پس از خاتمه کتاب آمده ولی فهرست مطالب هر جلد به‌طور اختصاصی در انتهای همان جلد آمده است. صفحات 101 تا 108 در جلد اول اثر، به بیان رونوشت‌هایی از نسخ خطی کتاب پرداخته است. پاورقی‌های کتاب علاوه بر ذکر ارجاعات، حاوی مطالب مفیدی در شرح و توضیح محتوای مطالب است.
در خاتمه کتاب که در جلد سوم آن مطرح شده، تاریخ فراغت از نگارش این اثر توسط نویسنده، روز 5شنبه، 9 رمضان سال 951 هجری در مصر و در هنگام بارش باران رحمت الهی، بیان شده است. همچنین نویسنده در خاتمه متذکر شده که محیالدین نیز در کتابش بیان کرده که در صفر 629 هجری در مکه، از نگارش فتوحات فارغ شده است.[۷]
به علت عدم گنجایش این مقاله، خواننده گرامی را برای اطلاع از شیوه محقق در تحقیق این اثر، به مراجعه به صفحه 109 از جلد اول کتاب، ارجاع می‌دهیم.
پانویس
منبع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، کتاب‌فروشی خیام، چاپ سوم، 1369ش.