مجمع التواريخ السلطانية

مجمع التواریخ السلطانیه

نام کتاب	مجمع التواریخ السلطانیه
نام های دیگر کتاب	جامع التواریخ. برگزیده زبده التواریخ. برگزیده مجمع التواریخ. برگزیده قسمت خلفاء علویه مغرب و مصر و نزاریان و رفیقان از تاریخ حافظ ابرو؛ با مطالب اضافی همین بخش از جامع التواریخ رشید الدین فضل الله همدانی و زبده التواریخ ابو القاسم کاشانی
پدیدآورندگان	مدرسی، محمد (گردآورنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏DSR‎‏ ‎‏857‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏م‎‏3
موضوع	اسماعیلیه ایران - تاریخ - اسماعیلیان، 483 - 654ق. فاطمیان - تاریخ - 297 - 567ق.
ناشر	اطلاعات
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1364 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE19713AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«مجمع التواريخ السلطانية (قسمت خلفاى علويه)»، سه بخش سودمند از تواريخ عمومى جهان، نوشته‌شده در قرن هشتم و نهم هجرى قمرى، به نام‌هاى «زبدة التواريخ» ابوالقاسم كاشانى و «جامع التواريخ» رشيدالدين فضل‌الله همدانى و «مجمع التواريخ السلطانية» حافظ ابرو، در باره تاريخ اسماعيليان است كه جناب آقاى محمد مدرسى (زنجانى) آن را از سه كتاب مذكور جمع كرده و در يك اثر منتشر ساخته است.

نام كامل كتاب به اين صورت است: «مجمع التواريخ السلطانية (قسمت خلفاى علويه مغرب و مصر و نزاريان و رفيقان از تاريخ حافظ ابرو، با مطالب اضافى همين بخش از جامع التواريخ رشيدالدين فضل‌الله همدانى و زبدة التواريخ ابوالقاسم كاشانى)».

ساختار

كتاب حاضر، از مقدمه مصحح (در باره مجموعه حاضر، سرگذشت حافظ ابرو، ابوالقاسم كاشانى و خواجه رشيدالدين فضل‌الله همدانى و خدمات فرهنگى او و وقف‌نامه ربع رشيدى) و متن كتاب (شامل: 1. خلفاى علويه و ائمه مهديه مغرب و مصر؛ 2. نزاريان و داعيان ايشان) تشكيل شده است. زبان و ادبيات اين اثر، زبان فارسى قديمى همراه با بسيارى از عبارات عربى (بدون ترجمه) و بسيارى از تعابير مشكل فارسى است كه براى نسل حاضر چندان آسان و خوش‌خوان نيست.

گزارش محتوا

در اين كتاب، توضيحاتى در باره خلفاى متعددى به اين ترتيب ذكر شده است:

الف)- خلفاى علويه و ائمه مهديه مغرب و مصر، شامل: 1. القائم‌بأمرالله؛ 2. المنصوربالله؛ 3. المعزلدين‌الله؛ 4. العزيزبالله؛ 5. الحاكم‌بالله؛ 6. الظاهرلإعزازدين‌الله؛ 7. المستنصربالله؛ 8. المستعلي‌بالله؛ 9. الآمربأحكام‌الله؛ 10. الحافظلدين‌الله؛ 11. الظافربأمرالله؛ 12. الفائزبنصرالله؛ 13. العاضدلدين‌الله.

ب)- نزاريان و داعيان ايشان، شامل: 1. حسن صباح؛ 2. كيا بزرگ اميد داعى دوم؛ 3. محمد بن بزرگ اميد داعى سيم؛ 4. كيا حسن بن محمد بن بزرگ اميد المعروف به على ذكره السلام، داعى چهارم؛ 5. نورالدين محمد بن الحسن بن كيا محمد، داعى پنجمين؛ 6. جلال‌الدين حسن بن محمد، معروف به نومسلمان، داعى ششمين؛ 7. علاءالدين محمد بن الحسن بن محمد، داعى هفتمين؛ 8. ركن‌الدين خورشاه، داعى هشتمين) ذكر شده است.

گفتنى است كه مصحح محترم در مقدمه‌اش - كه زمان و مكان و مشخصات نگارش آن را مشخص نكرده - تأكيد كرده است كه بهترين كتابى كه به زبان فارسى در باره تاريخ اسماعيليان در دسترس است، سه بخش از تواريخ عمومى عالم، نوشته‌شده در قرن هشتم و نهم مى‌باشد كه به نام‌هاى «زبدة التواريخ» ابوالقاسم كاشانى و «جامع التواريخ» رشيدالدين فضل‌الله همدانى و «مجمع التواريخ السلطانية» حافظ ابرو، شهرت دارند. مطالب هر سه كتاب با اندك تغييرى در عبارات و جملات و مختصر افزايش و كاهش در برخى از موضوعات تاريخى از لحاظ محتوى يكسان و شبيه يكديگر هستند.

البته حافظ ابرو كه يك قرن زمانا متأخر بوده است به‌صراحت مى‌نويسد: «جامع التواريخ را اسّ اساس و مبناى اصلى خود قرار داده؛ نهايت آنكه مطابق سليقه‌اش تصرفاتى در مطالب آن، اعم از تقديم و تأخير و يا اضافه و اسقاط مطالب و يا تغيير عبارت و تلخيص‌ها و غيره از انواع تصرفات نموده است. آن‌گاه كه سخن به زمان خود رسيده است حوادث عصر خويش را چنان‌كه بايد و شايد نگاشته است... هر سه متن مشتركات زيادى و فرق‌هاى اندكى باهم دارند و لذا تأليف حافظ ابرو را كه از روى نسخه خطى كتابخانه ملى ملك تهيه كرده بودم، اصل قرار داده و مطالب اضافى زبدة التواريخ كاشانى و جامع التواريخ رشيدالدين فضل‌اللّه را كه حائز مطالب سودمندى است در پاورقى نقل نمودم تا خواننده از محتواى هر سه متن بهره‌مند گردد و محققين از طرز تفكر سه مورخ بهتر آگاه شوند... و در تصحيح متون، علاوه بر مقايسه باهم در بسيارى جاها ممكن نشد به عبارت درست پى برد، ناگزير با متون تاريخى عربى نظير تاريخ كامل ابن اثير و ابن ميسر تطبيق كرده، حتى‌المقدور كلمات و جملات صحيح و درست آن را آوردم. بااين‌همه در برخى جاها نتوانستم به عبارت درست پى ببرم؛ ناچار آنچه در اصل بود چاپ كردم .

وضعيت كتاب

براى كتاب حاضر، فقط فهرست تفصيلى مطالب تنظيم شده و متأسفانه فهرست منابع و همچنين فهرست‌هاى فنى ديگر (آيات، روايات، اعلام، كتب، و...) فراهم نشده است.

مصحح در پايان كتاب، معانى بعضى لغات عربى، تركى، مغولى و اصطلاحات را به‌صورت جداگانه در پايان كتاب به ترتيب الفبايى آورده است . مقدمه مصحح، پاورقى ندارد و در پايان چند مطلب به‌صورت پى‌نوشت به آن افزوده است . اين پى‌نوشت‌ها توضيحى است، جز پى‌نوشت‌هاى 1، 2، 6 و 7 كه در آن ذكرى از منبع مورد نظر شده، ولى شماره جلد و صفحه مشخص نشده است و به همين ترتيب است پى‌نوشت‌هايى كه به متن كتاب افزوده شده است .

مصحح محترم در آغاز كتاب، مطالب سه كتاب مذكور را به‌صورت مقايسه‌اى (در هر صفحه: مجمع التواريخ حافظ ابرو، در بالا سمت راست و جامع التواريخ رشيدالدين فضل‌الله همدانى در بالا سمت چپ و زبدة التواريخ ابوالقاسم كاشانى در پايين) آورده است تا به‌راحتى بتوان مطالب هر سه كتاب را با هم سنجيد .

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب مجمع التواریخ السلطانیه در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور