مجربات الغزالي في الطب الروحاني
| مجربات الغزالي في الطب الروحاني | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غزالی، احمد بن محمد (نویسنده) |
| ناشر | دار المحجة البيضاء |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1427ق. = 2006م. |
| چاپ | چاپ اول |
| موضوع | علوم غريبه |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /غ6م3 / 232/6 BP |
مجربات الغزالي في الطب الروحاني، اثر ابوحامد غزالی (450-505ق)، کتابی است به زبان عربی در موضوع علوم غریبه، ادعیه، سحر و طلسمات.
موضوع کتاب
تقسیم سلامت و مرض به جسمانی و روانی و سخن از سلامت و بیماری جسم و سلامت و بیماری نفس ریشه یونانی دارد. به تبع این تقسیم، دو دانش طب نیز متمایز شدند: طب جسم و طب نفس. تشبیه علم اخلاق به طب و تعبیر از رذایل اخلاقی به‌عنوان بیماری‌های نفس در بسیاری از آثار اخلاقی وجود دارد. محصور نشدن سلامت و بیماری در جسم و سخن از بیماری در جسم و نیز روح یا قلب و سلامت آن در قرآن نیز وجود دارد: <<فی قلوبهم مرض فزادهم الله مرضا>> (بقره 10)[۱].
به‌طورکلی، طبیبان دوره اسلامی علاوه بر سلامت بدن به‌عنوان بعد جسمانی، به جنبه نفسانی و روحانی انسان نیز توجه داشته‌اند.
محمد بن زکریا رازی به‌عنوان پزشک، فیلسوف و دانشمند قرن سوم و چهارم، غایت کتاب خود (الطب الروحانی) را اصلاح اخلاق نفس بیان نموده و راه رسیدن به آن را پیروی از خرد و گرامی‌داشتن عقل به‌عنوان بزرگ‌ترین نعمت الهی و نیز دوری از هوی بیان می‌دارد. وی با طرح اصول و معیارهایی برای تشخیص عوامل تهدید کننده سلامت نفس و دفع رذایل اخلاقی در تمام فصول بیست‌گانه کتاب، عقل را ستوده و ... سعی نموده با بیان اصولی ساده به شناسایی رذایل اخلاقی پرداخته و سپس با روش کاملاً عملی چگونگی دفع صفت‌های ناپسند اخلاقی را بیان نماید»[۲].
بااین‌وجود، تعبیر دیگری از طب روحانی در آثار اسلامی پدید آمد که مقصود آن این‌چنین است: بیان خواص مخفیه اسماء الهی، سوره‌ها، آیات و حروف قرآن و تأثیر آنها، بررسی اوضاع ستارگان و بروج و تأثیر آنها، درمان بیماری‌های خاص که ریشه جسمانی نداشته و به بیماری‌های ماورائی تعبیر می‌شود و نیز ارتباط انسان با موجودات غیر جسمانی (جن و فرشتگان)، برآورده‌کردن برخی نیازها و ... که اموری ماورایی محسوب می‌شوند.
غزالی این امور را در قامت یک علم بیان کرده، توضیح و تبیین می‌نماید، که به نوعی روشن‌گری و زدودن خرافات از این موضوع است، بدین ترتیب اثری پرفایده بوده و در بهبود بخشی از بیماری‌ها و برآورده‌کردن برخی نیازها مفید است و دست مدعیان دروغین و دعا نویسان جعلی را از جامعه‌ی درگیر با این مسائل دور می‌کند.
ساختار
کتاب با مقدمه محسن عقیل آغاز و مطالب در فصول متعددی، سامان‌دهی شده است.
در بیان مطالب، از آیات قرآن و برخی جداول حروف و اعداد، مربوط به طلسمات، استفاده شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب و اهمیت آن، به این نکته اشاره شده است که سوءاستفاده از اوراد و ادعیه کتاب در جهت ضرر رساندن به دیگران، حرام می‌باشد[۳]. شرح‌حال نسبتاً مختصری نیز از غزالی، در انتهای مقدمه آمده است[۴].
هدف نویسنده از تنظیم فصول کتاب، اشاره به شرافت و حرمت اسماء الله تعالی است و بیان آنچه خداوند در دریای پرگهر اسامی از اقسام جواهر حکیمانه و لطایف الهی و تأثیرات، در تصرف و تعامل با این اسامی، به ودیعه نهاده است[۵].
کتاب دربردارنده امور فراوانی پیرامون مباحث روحانی و اسرار حروف، کسر و بسط، ترتیب اعمال، بروج، اسرار آیات و حروف سوره‌ها و فایده، خواص و برکات مخفی آنها، در برآورده‌کردن حاجت‌های مردم ونیز در زمینه ابطال سحر، ابطال و دفع جادو، باز کردن گره‌هایی که دیگران برای انسان ایجاد می‌کنند، دور کردن جن و شیاطین از انسان و احضار و تعامل با آنها، بیماری‌ها و شفای آنها، ازدواج، خلاصی از زندان، غلبه بر دشمن، مقابله با حکمران‌ها، دفع و دوری حیوانات موذی از انسان، حفظ و صیانت افراد از بلاها و فتنه‌ها، حفظ اموال، ایجاد محبت و دوستی، آسان کردن کارها، پیدا کردن گمشده و حاجت‌های متنوع دیگر، تأثیر و برکت‌های خلوت، اعتکاف، ریاضت‌ها، اذکار، دعاهای مستجاب در تسخیر و خواص برخی از طلسمات، حروف عربی، تأثیر کواکب و... می‌باشد[۶].
مطالب کتاب، به بیان خواص برخی از اسماء الهی، مانند «لطیف»، «حکیم»، «معید»، «مجید»، «مبدیء»، «لطیف»، «حفیظ»، «محیط»، «کافی»، «ولی»، «ودود» و خواص نام پیامبر(ص)، مادر حضرت موسی (یوحانذ) آغاز شده[۷] و در ادامه، مطالبی در اعداد و آثار و نحوه نوشتن آنها در جدول‌های مختلف، انواع طلسم‌ها در رابطه با انسان، جن و حشرات گزنده، ابطال سحر، مداوای برخی بیماری‌ها و ... نظیر فوائد وفق ثلاثی[۸]، وفق عددی[۹]، موازین اوفاق[۱۰] بیان شده است.
از دیگر مطالب و مباحث کتاب، می‌توان به طلسمات هفت‌گانه (طلسم زحل، مشتری، مریخ، خورشید، زهره، عطارد و ماه)[۱۱]، صفات اسم اعظم[۱۲]، طبیعت برج‌ها (برج حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو، حوت)[۱۳]، جدول ایام هفت‌گانه، اسمی ملائکه، ملوک، ساعات، حروف و اسماء[۱۴] اشاره نمود.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به ذکر شماره آیات و نام سوری که آیات آن در متن آمده، پرداخته شده است[۱۵].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- خاکدوست، حمیدرضا؛ رجب نژاد، محمدرضا، «جدال عقل و هوی از دیدگاه رازی»، تاریخ پزشکی، بهار 1399، شماره 42، صص 90 تا 97.
- سید قریشی، ماریه؛ احمد‌پور، علی، «سلامت معنوی نفس از دیدگاه زکریا رازی در کتاب طب روحانی»، پژوهش‌های اخلاقی؛ زمستان 1395، شماره 2، صص175 تا 188.
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1225839