الإجازة الكبيرة
| الإجازة الكبيرة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مرعشی، سید شهاب‌الدین (مقدمه‌نويس)
سمامی حائری، محمد (مصحح) مرعشی، سید محمود (اشراف) جزائری، سید عبدالله بن نورالدین (نویسنده) |
| ناشر | کتابخانه عمومي حضرت آيت الله العظمي مرعشي نجفي (ره) |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1409ق. |
| چاپ | چاپ اول |
| موضوع | محدثان شيعه |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ج4الف3 / 115 BP |
الإجازة الكبيرة، تألیف عالم شیعی سید عبدالله موسوی جزایری تستری (متوفی 1112ق)، از اعلام قرن دوازدهم هجری، است. این کتاب با مقدمه آیت‌الله مرعشی نجفی و با تحقیق و مقدمه محمد سمامی حائری منتشر شده است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر دو مقدمه و هفده فصل است.
گزارش محتوا
«اجازات» نقش زیادی در معرفی شخصیت مجیز و مجاز و حیات اجتماعی و مدارج علمی و نوشته‌ها و اساتید و مشایخ و طرق ایشان در روایت دارند؛ بنابراین بعضی از علمای شیعه در جمع این اجازات اهتمام داشته‌اند. برخی کتابی مستقل در جمع اجازات نوشته و برخی نیز جزء یا فصلی از کتابشان را به این موضوع اختصاص داده‌اند. بنا بر اطلاعات موجود سید بن طاووس (متوفی 664ق) و شهید اول (متوفی 786ق) و شهید ثانی (متوفی 965ق)، اولین عالمان شیعی هستند که تألیف مستقلی در موضوع اجازات داشته‌اند. عنوان کتاب سید بن طاووس «كتاب الإجازات لكشف طرق المفازات في ما يحصی من الإجازات» است. وی در این کتاب، 807 اجازه مختصر و مفصل را از علمای شیعه ذکر کرده است[۱].
از جمله اجازات مبسوطی که مشهور به «الإجازة الكبيرة» است، اجازه محدث فقیه علامه سید عبدالله جزایری تستری است که متأخرینی چون محدث نوری، آقابزرگ طهرانی، سید امین و محدث قمی از آن فراوان استفاده کرده و در تألیفاتشان از آن نقل کرده‌اند[۲]. این اجازه را سید عبدالله جزایری چهار سال پیش از وفاتش به چهار دریافت‌کننده [مجاز] اعطا کرده است[۳].
محقق کتاب در مقدمه، تحت عنوان «مجیز»، به شرح حال نویسنده، معرفی 34 کتاب و رساله، اسامی 31 تن از اساتید، 6 تن از مشایخ اجازه وی و 31 تن از شاگردان و کسانی از او روایت کرده‌اند، پرداخته است[۴].
تستری در پیشگفتار کتابش محمد بن کرم‌الله حویزی (متوفی 1172ق) و برادرزاده وی ابراهیم بن عبدالله حویزی را دو عالمی می‌داند که به آنها اجازه روایت داده است[۵].
در فصل اول و دوم کتاب، «اجازه» به‌لحاظ لغوی و تفاوت اجازه و روایت مورد بررسی قرار گرفته است[۶].
فصل‌های سوم و چهارم، شامل معرفی تحلیلی از سندهای متداول امامی است. تستری این بخش را با نقل قولی از اجازه حسن بن شهید ثانی (متوفی 1011ق) به نجم‌الدین بن محمد حسین و فرزندانش محمد و علی آغاز می‌کند. بر این اساس شیخ حسن [صاحب معالم] سندهای امامی را به سه دوره تقسیم می‌کند که حول محور سه عالم برجسته طبقه‌بندی شده است: شیخ طوسی، شهید اول و شهید ثانی. تستری با این تقسیم‌بندی به‌طور کلی موافق است، اما اشاره دارد که در دوره‌های مربوطه راویان بی‌شماری وجود دارند که برای صحت و اعتبار سند باید به آنها اشاره شود. تستری در ادامه فصل چهارم، فهرستی از 129 عالم به‌ترتیب تاریخی ارائه می‌دهد که از دوره دوم آغاز و در دوره سوم ادامه می‌یابد[۷].
در فصل پنجم کتاب، اجازه نقل از 25 کتاب و رساله را به دو عالم حویزی می‌دهد[۸].
تستری در فصل ششم، اجازه عام به آن دو عالم در روایت همه مرویات سماعی و قرائت و اجازه از کتب حدیث و تفسیر و تجوید و فقه و دیگر نوشته‌های اصحاب سلف شیعه داده است و ازآنجاکه ذکر همه این آثار به طول می‌انجامیده تنها به برخی از آثار ایشان اشاره کرده است[۹].
نویسنده در فصل هفتم، به دو طریق روایی والد مکرمش سید نورالدین اشاره کرده است[۱۰] و در فصل هشتم نیز به طرق روایی جدش سید نعمت‌الله جزایری از طریق استادش علامه محمدباقر مجلسی پرداخته است[۱۱].
فصل نهم، مشتمل بر معرفی سید نصرالله بن حسین موسوی حائری است که در کربلا به تدریس اشتغال داشته است[۱۲] و در فصل دهم، سندهای وی ذکر شده است[۱۳].
فصل یازدهم، حاوی دو اجازه به سید محمدحسین خاتون‌آبادی و سید رضی‌الدین عاملی است[۱۴].
در فصل دوازدهم، یک طریق روایی را که از طریق سید محمدحسین خاتون‌آبادی با پانزده واسطه به شیخ طوسی ختم می‌شود، متذکر شده است[۱۵].
در ابتدای فصل سیزدهم چنین می‌خوانیم: اسانید شیخ طوسی به اصحاب کتب و اصول قدیمی که از آنها اخبار را به ائمه اطهار(ع) رسانده است، در ابتدای روایات در کتب «التهذيب» و «الاستبصار» پراکنده است و به‌اجمال در آخر این دو کتاب و به‌تفصیل در کتاب «فهرست الشيعة» آمده است و اسامی این مشایخ و احوال ایشان و جرح و تعدیلی که درباره ایشان آمده غالباً از کتاب فهرست و رجال شیخ طوسی و رجال کشی و نجاشی و معالم العلماء ابن شهرآشوب مازندرانی و دیگر کتب متقدمین، هرکدام که از جهت زمانی نزدیک‌تر بودهاند، آورده شده است[۱۶].
در فصل چهاردهم، از مجموعه‌ای از 65 عالم سخن می‌گوید که در دوران حیات خویش آنها را ملاقات کرده است. تستری بیشتر این بخش طولانی را به عبدالله سماهیجی اختصاص داده است که خود هرگز وی را شخصاً ملاقات نکرده بود، اما نگاشته‌های وی را سودمند یافته بود[۱۷].
نویسنده در فصل پانزدهم، این نکته را متذکر شده که مسلک علما در طریق روایی آنها تأثیرگذار بوده است؛ گروهی مسلک اصولی، گروهی مسلک اخباری و گروهی نیز عمل به احتیاط کرده‌اند. وی خود این شیوه را اولی و صحیح‌تر می‌داند[۱۸].
نویسنده در فصل شانزدهم، از شیخ عبدالله بن صالح بحرانی نام می‌برد[۱۹] و سلیقه او در فهم روایات را تأیید کرده و او را بسیار مقید به طریقه اخباری و منکر شیوه اجتهادی دانسته است: «له سليقة حسنة في فهم الروايات وأنس تام بمعانيها، كثير الاحتياط، علی طريقة الأخباريين، شديد الإنكار علی أهل الاجتهاد»[۲۰].
تستری در فصل آخر کتاب، ابراهیم بن عبدالله بن ناصر حویزی همیلی و محمد بن محمد بن درویش محمد اصبهانی غروی را دریافت‌کننده اجازه می‌داند. وی این دو تن را علاوه بر دو عالمی می‌کند که در دیباچه از آنها نام برد[۲۱].
برخی از اعلام شیعه، سید عبدالله جزایری را با سید عبدالله بلادی موسوی بحرانی (متوفی 1165ق) اشتباه گرفته‌اند؛ چراکه هر دو در یک عصر می‌زیسته‌اند. بلادی از مشایخ صاحب حدائق (متوفی 1186ق) و قبرش در بهبهان است[۲۲].
مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی که بر این کتاب مقدمه نگاشته‌اند، خود کتابی در ده فصل با نام «الإجازة الکبيرة» نوشته که اجازه‌ای مبسوط به فرزندش سید محمود مرعشی و شاگردان و... است[۲۳].
وضعیت کتاب
اختلاف نسخ، معرفی اعلام و توضیحات ارزشمندی در پاورقی‌های کتاب آمده است. فهارس اعلام، اماکن، کتب، اشعار و مصادر تحقیق در انتهای آن ذکر شده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص20
- ↑ ر.ک: همان، ص22
- ↑ ر.ک: اشمیتکه، زابینه، ص74
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص45-22
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص3
- ↑ ر.ک: همان ، ص9-5
- ↑ ر.ک: اشمیتکه، زابینه، ص80
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص57-50
- ↑ ر.ک: همان، ص66-58
- ↑ ر.ک: همان، ص67
- ↑ ر.ک: همان، ص78
- ↑ ر.ک: همان، ص83
- ↑ ر.ک: همان، ص94-86
- ↑ ر.ک: همان، ص96-95
- ↑ ر.ک: همان، ص106-103
- ↑ ر.ک: همان، ص114
- ↑ ر.ک: همان، ص192-120؛ اشمیتکه، زابینه، ص81-82
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص195-194
- ↑ ر.ک: همان، ص200
- ↑ ر.ک: همان، ص203
- ↑ ر.ک: همان، ص212؛ اشمیتکه، زابینه، ص75
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص7
- ↑ ر.ک: صفری، علی‌اکبر
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- صفری، علی‌اکبر، «الإجازة الكبيرة آیت‌الله مرعشی نجفی، سایت کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صفحه مقالات، به تاریخ 3 مرداد1400، به آدرس اینترنتی:
- اشمیتکه، زابینه، ترجمه حمید باقری، «گونه‌ها و کارکردهای اجازات حدیثی در سده دوازدهم قمری در ایران، اجازه کبیره سید عبدالله موسوی جزائری تستری (1112-1173ق)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، کتاب شیعه، بهار تا زمستان 1392، شماره 7 و 8، صفحات 69 تا 92، به آدرس اینترنتی:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1112240