ناشی اکبر، عبدالله بن محمد
| نام | ناشی اکبر، عبدالله بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | محمد |
| متولد | |
| محل تولد | انبار عراق |
| رحلت | 293ق برابر با 906م |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01869AUTHORCODE |
عبدالله بن محمد معروف به اِبْنِ شِرْشیر، مکنّى به ابوالعباس و ملقب به انبارى و مشهور به ناشى اکبر، نویسنده، شاعر، متکلم، لغوی از اهالی انبار، در عصر اول عباسی
لقب ناشى به علت ورود زود هنگام وى در نقد آراء متکلمان بزرگ، به وى داده شده است و لقب اکبر بدین جهت است که با ابوالحسین على بن عبدالله بن وصیف، متوفاى سال 365 هجرى که به «الناشىء الأصغر» اشتهار داشته، اشتباه نشود.
ولادت
از سال تولد ناشى اکبر اطلاع دقیقى در دست نیست و از آنجا که زادگاه او شهر انبار عراق بوده، به انبارى ملقّب گردیده است. وى سال‌هاى متمادى در بغداد مى‌زیست و در گفته‌ها و نوشته‌هاى خود همواره به نقض سخنان شعرا و منطقیون همت داشت.
ویژگیها
ذهبى او را از بزرگان علم کلام و چهره‌هاى برجسته شعر و سران علم منطق شمرده و در قواعد زبان عربى و علم عروض توانمند دانسته است. به گفته او، ناشى اکبر ایراداتى بر قواعد خلیل بن احمد در نحو وارد ساخت و در قالب مثال‌هاى دیگرى بیان کرد. تاریخنگاران، از تبحر وى در علم کلام نیز مطالبى بیان کرده‌اند.
گذشته از تعمق وى در قواعد علم کلام و تسلط وى بر قوانین علم منطق و آداب مناظره، مورخان از ذهن متبلور و درک سریع وى سخن گفته و او را فردى حاضر جواب دانسته‌اند.
قاضى عبدالجبار معتزلى، ضمن اشاره به کتاب وى در زمینه فرق و مذاهب که ظاهرا مرادش همین کتاب أصول النحل است، به مناظرات فراوان وى اشاره مى‌کند.
ویلفرد مادلونگ، اسلام‌شناس معاصر آلمانى، هر چند در انتساب کتاب مسائل الإمامة به ناشى اکبر تردید دارد، انحراف گزارش‌هاى آمده در این کتاب را از دیگر منابع کلامى قرون نخستین کمتر دانسته و تصریح مى‌کند که «گزارش کهن کتاب مسائل الإمامة منسوب به ناشى که با گزارش‌هاى بعدى سخت متفاوت است، ارزشى ویژه دارد».
از دیگر ویژگى‌هاى برجسته مؤلف، توانایى او در سرودن اشعار طولانى است که با قافیه‌هاى دشوار و همراه با رعایت قوانین شعرى و اوزان عروضى بوده است.
ابن کثیر دمشقى، با اشاره به توانایى وى در واژگون ساختن اشعار شاعران، به قصیده زیباى وى، در خصوص نژاد پیامبر اکرم(ص) اشاره کرده، خاطرنشان مى‌سازد که این قصیده را در کتاب سیره رسول خدا(ص) آورده است.
خطیب بغدادى اشاره دارد که ناشى اکبر همواره به مخالفت با هر موضوعى برمى‌خاست که شاعران از آن سخن گفته بودند.
زرکلى درباره نقاط ضعف وى مى‌نویسد: «او همت خود را همواره در مخالفت با علماى منطق، شاعران و عروضیان مصروف مى‌داشت و سعى مى‌کرد با سخنان خود مبانى گفته‌هاى آنان را ابطال کند، ازاین‌رو در بغداد از چشم افتاد و به ناچار به مصر پناهنده شد.»
مذهب ناشى اکبر
درباره گرایش مذهبى ناشى اکبر سخنان متفاوتى بیان شده است؛ ولى چنین به نظر مى‌رسد که به رغم موضع‌گیرى‌هاى شیعى نویسنده در جاى‌جاى کتاب مسائل الإمامة، نتوان دلیلى بر امامى بودن وى اقامه کرد، چنان‌که سید محسن امین تصریح دارد که: «الناشى الأکبر... و لا دلیل على تشیّعه» از طرفى دیگر بسیارى از علماى رجال اهل سنت نام وى را در شمار عالمان و نویسندگان مذهب خویش آورده‌اند.
قاضى عبدالجبار معتزلى، وى را از طبقه هشتم معتزله دانسته و با ستایش از مناظرات و مباحثات فراوان وى با مخالفان، به کتاب او در موضوع مقالات (- علم ملل و نحل) اشاره دارد که احتمالا همین کتاب أصول النحل است.
همچنین ابن مرتضى نام وى را در طبقه هشتم معتزلیان برشمرده و به بیان شرح حال وى مى‌پردازد.
ابن کثیر دمشقى نیز در کتاب خود هنگام شمارش شخصیت‌هاى متوفا در سال 293 هجرى وقتى به نام ناشى اکبر مى‌رسد، از او با عنوان ابوالعباس معتزلى یاد مى‌کند و پیش از آنکه به نقل شرح حال او از کتاب وفیات الأعیان بپردازد، قصیده نیکوى او را درباره نیاکان پیامبر اکرم(ص) مى‌ستاید.
وفات
بنابر نقل خطیب بغدادى، ناشى اکبر سرانجام در سال 293ق برابر با 906م در مصر از دنیا رفت و در همان جا مدفون گشت.
آثار
- كتاب تفضيل الشعر
- رسالة في تفضيل السودان على البيض
- المفاخرة بين الذهب والزجاج