میرلوحی سبزواری، سید محمد
| نام | میرلوحی سبزواری، محمد بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ل‍وح‍ی سبزواری، محمد بن محمد
مطهر میرلوحی اصفهانی، محمد بن محمد ن‍ق‍ی‍ب‍ی |
| نام پدر | محمد |
| متولد | حدود ۹۹۰ق |
| محل تولد | اصفهان |
| رحلت | حدود ۱۰۶۳ق |
| اساتید | میرداماد |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01409AUTHORCODE |
سید محمد بن محمد موسوی حسینی سبزواری (متوفای حدود 1063 یا حدود سالهای ۱۰۸۳ تا ۱۰۸۷ق)، ملقّب به ميرلوحى و مطهر و متخلص به نقيبى، دانشمند، مجتهد پرآوازه شيعى در قرن 11، از شاگردان شیخ بهایی، میرداماد
ولادت
سید محمد بن محمد موسوی حسینی سبزواری، ملقّب به ميرلوحى و مطهر و متخلص به نقيبى از جمله علمای برجسته دوران صفویه است که با صوفیه و اندیشه های صوفیانه در افتاد.[۱].
او در دهه آخر سده دهم هجری قمری (تقریبا سال ۹۹۰ق) در شهر اصفهان به دنیا آمد. نسب وی به امام کاظم(ع) می‌رسد و عنوان سبزواری به جهت موطن پدرش است. میر سید محمّد پدر میرلوحی از سبزوار بوده و مدّتی در کربلا و پس از مراجعت به ایران در اصفهان مانده است.[۲]
اساتید
از اساتید مشهور ایشان میتوان به میر محمدجعفر رضوی، شیخ بهایی و میرداماد اشاره کرد.[۳]
فعالیتها
ميرلوحى صريح و بى‌پروا به نقد دو رهبر مذهبى بسيار مشهور معاصرش محمدباقر مجلسى و پدرش محمدتقى مجلسى، مشهور به مجلسى اول پرداخته و در حقيقت، نام او بيشتر در پيوند با انتقاداتش از مجلسى‌ها به ميان آمده است. شرح‌حال‌نويسان به علت همين انتقادات، به او توجهى نكرده‌اند و فقط محمدعلى مدرّس در «ريحانة الأدب في تراجم المعروفين بالكنية و اللقب» [۴]، مدخلى چند سطرى را به او اختصاص داده است؛ هرچند همين نویسنده نيز او را صرفاً به‌عنوان يكى از نويسندگانى كه درباره امام دوازدهم كتابى نوشته‌اند معرفى مى‌كند [۵]
منبع اصلى آگاهى درباره ميرلوحى كتاب جدلى خود اوست كه در 3 - 1081ق، به رشته نگارش درآمده است و «كفاية المهتدي في معرفة المهدي» نام دارد. از اين كتاب مى‌توان به آگاهى‌هايى درباره زندگى او دست يافت. براى نمونه در اين كتاب آمده است كه ميرلوحى شاگرد برجسته دانشمندان بانفوذى چون شيخ بهاءالدين عاملى (متوفى در حدود 1031ق) و مير محمدباقر داماد (متوفى حدود 1041ق) در زمينه علوم دينى بود. اين نكته كه ميرلوحى در سال 1031ق يا پيش از آن شاگرد برجسته‌اى بوده نشان مى‌دهد كه در آن زمان دستِ‌كم بيست سال داشته است؛ در نتيجه تاريخ زاده شدن او بايد در حدود سال 1011ق، بوده باشد.
«كفاية المهتدي» همچنين نشان مى‌دهد كه حوزه دلبستگى‌هاى فكرى او آموزه‌هاى شيعى امامت، به‌ويژه پرسش‌هاى مرتبط با امام دوازدهم و ردّ همه شكل‌هاى صوفيگرى بوده است. كتاب‌هاى ديگرى مانند «إعلام المحبين»، إدراء العاقلين» و إخزاء المجانين»، «زاد العقبى في مناقب الإمامة و الوصايا» و حتى «رياض المؤمنين» و «حديقة المتقين» كه او در روزگار جوانى خود نوشت، در همين زمينه‌ها به رشته نگارش درآمده بود.
ميرلوحى به تاريخ اسلام نيز دلبستگى داشت و در سال 1043ق يا كمى بعد از آن كتابى درباره قيام ابومسلم خراسانى بر ضد امويان به رشته نگارش درآورد. بر اساس يادداشتى كه در سال 1063ق، به قلم محمد عبدالحسيب حسينى نوشته شده است، ميرلوحى در اين كتاب در اين باره بحث مى‌كند كه ابومسلم (متوفى 137ق) كه مشخص نشده است كه اصل او از خراسان، مرو يا اصفهان است، در عمل خلافت را براى عباسيان ستمكار به دست آورد، ولى هرگز دوست امامان شيعه نبود و به سبب كردارهاى زشت خود به دست خليفه وقت عباسى، المنصور (متوفى 158ق) كه از خود او پليدتر بود، كشته شد. برخى مردم نكوهش ابومسلم از سوى ميرلوحى را برنمى‌تافتند و با تمام تلاش و قدرت خود به مخالفت و دشمنى با او مى‌پرداختند. بااين‌حال شمارى از علماى معاصر ميرلوحى با نوشتن كتاب‌ها و رساله‌هاى بسيار درباره موضوع، از بحث او حمايت می‌كردند و يكى از آن رساله‌ها «إظهار الحق و معيار الصدق» بود كه در 1043ق، به قلم سيّد احمد علوى عاملى، پدر عبدالحسيب نوشته شد[۶]
او فرزندى به نام سيّد محمدهادى بن اللوحى الحسينى داشته كه آثارى به زبان فارسى با عنوان «أصول العقائد» و «أربعين» از خود باقى گذاشته است (الذريعة، ج 1، نجف، 1963، ص 431). او نياى سادات درچه مانند يكى از مجتهدان در گذشته، سيد محمد درچه‌اى (متوفى 1364ق) و برادر او سيد مهدى درچه‌اى (متوفى 1364ق) محسوب مى‌شود [۷]
وفات
زمان وفات میرلوحی همانند ولادتش ثبت نشده، اما از آنجا که فرزندش محمدهادی، رساله «إعلام الأحباء فی حرمة الغناء فی القرآن و الدعاء» را در اوایل سال ۱۰۸۷ق به رشته تحریر درآورده و در آنجا از واژه "مرحوم" برای پدرش نیز یاد می‌کند، لذا سال فوت میرلوحی را میتوان مابین سالهای ۱۰۸۳ تا ۱۰۸۷ق تخمین زد. برخی گفته‌اند میرلوحی به دست مخالفان کشته شد.[۸]موسوی اصفهانی محقق کتاب کفایه المهتدی معتقد است که میرلوحی در سن ۷۲ سالگی و در سال ۱۰۶۳ق فوت کرده است.[۹]
آثار
- زاد العُقبیٰ فی مناقب الائمّة و الأوصیاء
- ریاض المؤمنین و حدائق المتّقین
- اربعین میرلوحی یا کفایة المهتدی فی معرفة المهدی
- اعلام المحبّین در رد صوفیه
- تنبیه الغافلین
- ادراء العاقلین و اخزاء المجانین
- توضیح المشربین و تنقیح المذهبین
- سَلوَةُ الشیعة و قُوَةُ الشریعة
- مناظرة السید و العالم
- رساله‌ای در تحریم غناء
پانویس
- ↑ ذاکری، علی‌اکبر، ص 338
- ↑ میرلوحی، کفایة المهتدی، ص۲۷، ۶۳ و ۶۴
- ↑ میرلوحی، کفایة المهتدی، ص۷۳-۷۵
- ↑ ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللقب، ج 6، تبريز، بى‌تا، ص 6 - 235
- ↑ همان، نجم الثاقب در احوال امام غايب، تهران، بى‌تا، ص 5
- ↑ محمدحسين آقابزرگ تهرانى، الذريعة إلی تصانيف الشيعة، ج 4، تهران، 1941، ص 1 - 150
- ↑ عبدالكريم جزى، رجال اصفهان يا تذكرة القبور، 1949، ص 8 - 67، و 122
- ↑ میرلوحی، کفایة المهتدی، ص۶۸-۷۰
- ↑ میرلوحی، کفایه المهتدی، ص۶۹