داعی، ادریس بن حسن
| نام | عمادالدین، ادریس |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | حسن |
| متولد | 794ق |
| محل تولد | شبام یمن |
| رحلت | 872 ق یا 1488 م |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاریخ الخلفاء الفاطمیین بالغرب القسم الخاص من کتاب عیون الأخبار |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00536AUTHORCODE |
داعى ادريس عمادالدين بن حسن قرشی (794-872ق)، نوزدهمین داعی از داعیان مطلق طیبیه اسماعیلیه بود، مهمترین مورخ اسماعیلی در قرون وسطی، یک رهبر مذهبی و سیاسی مهم در یمن ، آثار وی ستون اصلی تاریخ خلافت اسماعیلی‌ها و تاریخ خلافت اسماعیلی‌ها را در یمن ترسیم می‌کند.
ولادت
به سال 794ق، در قلعه شبام از كوه حراز در مرکز یمن ، از مهم‌ترين مراكز اسماعيليان ديده به جهان گشود. او از خاندان بنی ولید بود که لقب انف داشت، و از قبایل قریش بودند.این خاندان چندین مبلغ طیبی اسماعیلی را برای یک دوره بوجود آوردند.
طیبیّه یکی از شاخه‌های اسماعیلیه است که، در ۵۲۴ پس از قتل آمو از دیگر اسماعیلیان مستعلوی جدا شدند و به دو شعبه حافظیه و طیبیه در آمدند.
مقام داعی مطلق، رتبه‌ای معنوی در دین اسماعیلیه و شعبه مستعلیه است که پس از غیبت بیست و یکمین امام فاطمیان مصر، طیب ابو القاسم در سال ۵۲۸ ق (۱۱۳۴م) اهمیت عملی بسیار یافت. مطابق سنت مستعلیه، داعی مطلق بالاترین مرجع دینی در غیبت امام است؛ به عبارت دیگر، داعی مطلق دارای اقتدار و مرجعیتی مشابه امام است. قبل از غیبت امام بیست و یکم، داعی مطلق طبق دستور مستقیم امام و وابستگان معتمد او در مناطقی که شیعیان حضور داشتند، فعالیت می‌کرد.
در یمن، پس از غیبت طیب ابو القاسم در عصر ملکه بانو اروی صلیحی، داعی اختیار «مطلق» یافت، که به معنی عمل آزاد و اقتدار مطلق مذهبی و اجتماعی در چارچوب اصول حاکم بر مذهب مستعلیه است. فرمان داعی مطلق به منزلهٔ حکم نهایی برخاسته از هدایت پنهان امام در نظر گرفته می‌شود. برخلاف امام که جانشین خود را (بجر یک استثنا) فقط از میان پسران خود منصوب می‌کند، داعی می‌تواند هر کسی را که معتمد، باتقوا و در انجام امور دعوت واجد دانش و صلاحیت می‌داند به عنوان جانشین خود منصوب کند.
در هر صورت ادریس عمادالدین بعد از عموى خود، جزو دعوت‌كنندگان به مرام فاطميان گرديد و در اين راه، به مرتبه «الداعى المطلق» (بعد از انقراض دولت فاطميان) رسيد و به‌عنوان زعيم و سرپرست فرقه اسماعيليه، از سال 832ق تا 872ق، به فعالیت‌های خود ادامه داد.
اسماعيل قربان بوناوالا درباره او مى‌نويسد:
داعى ادريس عمادالدين، با اينكه در علوم مختلف داراى تأليفات زيادى بوده است، اما مردى سياستمدار و جنگاور نيز مى‌باشد كه خسارات زيادى را متوجه اصحاب مذهب زيديه نموده است. همچنين سعى و اهتمام زيادى براى انتقال دادن مركز اسماعيليان از مصر به بلاد هند به خرج داده و زمينه‌هاى لازم را آماده نمود.
آثار
از تأليفات وى مى‌توان به كتاب‌هاى زير اشاره كرد:
- نزهة الأفكار فى من قام باليمن من الملوك و الدعاة الأخيار؛
- روضة الأخبار فى حوادث اليمن الكبار؛
- زهر المعانى؛
- رسالة إيضاح الأعلام؛
- عيون الأخبار و فنون الآثار فى ذكر النبى المصطفى المختار و وصيه الكرار و آلهما الأطهار؛
- تاريخ الخلفاء الفاطميين بالغرب؛
و...