رازی تهرانی، قوام‌الدین محمد
| نام | رازي تهراني، قوام‌الدين محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | تهراني، مير قوام‌الدين محمد |
| نام پدر | |
| متولد | قرن یازدهم |
| محل تولد | ری |
| رحلت | / 1093ق |
| اساتید | ملا رجبعلی تبریزی |
| برخی آثار | دو رساله فلسفی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00730AUTHORCODE |
قوام‌الدین محمد رازی (متوفای 1093ق) از حکمای عصر صفوی و صاحب کتاب عین الحکمة است. از مهم‌ترین اساتید او ملا رجبعلی تبریزی است و شیخ بهاءالدین گیلانی از شاگردان او به شمار می‌رود.
زندگی‌نامه
قوام‌الدین محمد رازی از حکمای عصر صفوی و از نمایندگان و شارحان ملا رجبعلی تبریزی (درگذشته 1080ق) در حوزه فلسفی اصفهان به شمار می‌آید. از جزئیات حیات وی اطلاعات چندانی در دست نیست. گویا در ری متولد شده و بعدها برای دانش‌اندوزی به اصفهان مهاجرت کرده و مدتی در مدرسه شیخ لطف‌الله به سر می‌برده است. ازاین‌رو گاه از وی به‌عنوان «رازی اصفهانی» یاد می‌شود.
اساتید و شاگردان
وی به تدریس کتاب‌های فلسفی ابن‌سینا اشتغال داشته و شاگردانی پرورش داده که از آن جمله‌اند: شیخ بهاءالدین گیلانی و میر سیدحسن بن عبدالحسین حسینی نجفی –مشهور به طالقانی- (1116ق) که هر دو اساتید حزین لاهیجی بوده‌اند. استاد میرقوام‌الدین در دانش‌های عقلی، ملارجبعلی تبریزی، متخلص به واحد و معاصر شاه‌عباس دوم (1078-1052ق) است. افندی با وجود اذعان به زهد، فضیلت و عظمت علمی و تسلط ولی، بر این باور است که او با علوم دینی، ادبی و عربی آشنایی نداشته است. او درباره شاگردان حکیم تبریزی نیز چنین می‌گوید: «او شاگردان فاضلی داشته، اما آن‌ها فقط در علوم منطقی، طبیعی و حکمت الهی تسلط داشتند و قادر بر تحریر عبارات عربی نبودند». در پایان به میرقوام‌الدین می‌رسد و او را در میان هم‌درسانش در پایین‌ترین مرتبه می‌داند[۱].
آثار
در منابع کتاب‌شناسی و فهارس نسخ خطی، چهار اثر از وی معرفی شده است:
- عین الحکمة، به زبان عربی، چاپ شده در ضمن دو رساله فلسفی.
- عین الحکمة، به زبان فارسی، افندی معتقد است قوام‌الدین، عین الحکمة را به فارسی نوشته و چون بر نگارش عربی تسلط نداشته، برخی از شاگردانش آن را به عربی برگردانده‌اند. بنابراین، تنها عین الحکمة فارسی از اوست و عین الحکمة عربی از آن شاگردان اوست. امام همان‌گونه که هانری کربن تصریح دارد، عین الحکمة فارسی، تحریر و ترجمه‌ای آزاد از متن عربی آن است.
- تعلیقات: رساله‌ای به زبان فارسی درباره برخی از امور عامه و الهیات به معنای عام، شامل 22 تعلیق. وجه‌تسمیه آن به تعلیقات نیز این است که تمامی فصول این رساله معنون به «تعلیق» است. از این اثر گاه با نام «قوام الحکمة» نیز یاد شده است. این رساله در ضمن کتاب «دو رساله فلسفی» در سال 1378ش و سپس در سال 1389ش مجموعه مصنفات قوام‌الدین رازی تهرانی منتشر شده است.
- مبادی قیاسات: رساله مختصری پیرامون مبادی پانزده‌گانه انواع قیاس و صناعات پنج‌گانه برهان، مغالطه، جدل، خطابه و شعر است؛ اما درستی انتساب این رساله به قوام‌الدین جای تردید است. «رساله در اشتراک لفظی وجود» نیز به‌غلط به او نسبت داده شده، درحالی‌که این رساله همان رساله «اثبات واجب» ملا رجبعلی تبریزی است. شیخ آقابزرگ نیز دچار اشتباهی دیگر شده است. او معتقد است رساله در اشتراک لفظی وجود توسط سید جلال‌الدین آشتیانی تصحیح و در جلد دوم مجموعه «منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران» در هفت فصل منتشر شده است. درحالی‌که رساله چاپ شده همان متن فارسی عین الحکمة است[۲].