سفرنامه عضدالملک به عتبات
| سفرنامه عضد الملک به عتبات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مرسلوند، حسن (محقق) عضدالملک، علیرضا بن موسی (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1370 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زیارتگاههای اسلامی - عراق
عراق - سیر و سیاحت - قرن 19م. عضد الملک، علی رضا بن موسی، 1238 - 1328ق. - خاطرات |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 70/6 /ع6س7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سفرنامه عضدالملک به عتبات، کتابى است به زبان فارسى نوشته عليرضا عضدالملک که به شرح سفر مؤلف به عتبات عاليات مى‌پردازد.
انگيزه وى از نگارش اين سفرنامه امتثال امر ناصرالدين شاه بوده است.
نگارش اين سفرنامه از دوازدهم ذيقعده1283ق. آغاز و در روز نهم جمادى‌الاولى1284ق. پايان پذيرفته است.
ساختار
کتاب؛ مشتمل بر پيش‌گفتارى به قلم مصحح، مقدمه‌اى از مؤلف و شش فصل است.مطالب هر فصل بر اساس روزهاى ماه‌هاى قمرى تنظيم گرديده است.
گزارش محتوا
عضدالملک، در اين سفرنامه گزارش سفر خود به عتبات عاليات در سال1283ق. را، که از سوى ناصرالدين شاه قاجار بدان مامور گشته بود و طى آن همچنين ماموريت داشت، خشت‌هاى طلايى را که نذر همايونى براى گنبد امامان بزرگوار عسکريين(عليهماالسلام) بود، به همراه ببرد، ارائه نموده است. وى در اين سفر پس از حرکت از تهران؛ از شهرهاى: رى، قم، ساروق، کنگاور، کرمانشاهان، کرند، قصر شيرين، خانقين، بعقوبه، گذشته و در مسير بازگشت از شهرهاى خانقين، قصر شيرين، کرند، کرمانشاهان، کنگاور، همدان، آوج عبور کرده و سرانجام به تهران وارد مى‌شود.
عضدالملک، پس از خروج از تهران هر چه را که به چشم ديده يا به گوش شنيده يادداشت کرده است. در اين سفرنامه به طبيعت بسيار پرداخته شده و تقريبا در تمامى صفحات صحبت از گل و دشت و چمن است و ناگفته نماند که اين موضوع از ويژگى‌هايى سفرنامه‌هاى دوره قاجاريه به شمار مى‌رود.
مؤلف از ابتداى سفر به هر آبادى و دهى که رسيده تحقيقاتى در وضعيت آنجا نموده است. اين تحقيقات شامل تعداد جمعيت هر آبادى، روش معيشت آن جا اعم از کشاورزى، دامدارى و غيره، نوع مالکيت آبادى و نيز کیفیت و کميت بناها و اماکن عام المنفعه از قبيل آب انبارها، مساجد، پل‌ها، کاروانسراها و غيره مى‌باشد.
جالب‌ترين ويژگى گزارش سفر درون مرزى عضدالملک، ديدگاه انتقادى وى به مفاسد، خرابى‌ها، رشوه خوارى‌ها و زورگويى‌ها است. اين ديدگاه با توجه به اينکه او سفرنامه‌اش را براى شاه تنظيم مى‌کرده و خود يکى از درباريان بانفوذ و قوم و خويش شاه بوده بسيار قابل توجه بوده و به تشخص سياسى او مى‌افزايد.
درباره عدم امنيت راه‌ها در اين سفرنامه سخن بسيار رفته و چون کالاى همراه او(خشت‌هاى طلا) بسيار قيمتى بوده، جاهايى که دزدان مشهورى داشته، توسط او معرفى شده است.
بخشى از اين سفرنامه شرح وقايع استقبال از نذر همايونى، چه در داخل و چه در خارج از کشور است.
در قسمت برون مرزى علاوه بر پرداختن به وضع و سيستم سياسى و اقتصادى دولت عثمانى، به وضع اماکن و بقاع متبرکه نيز مى‌پردازد.
وضعيت کتاب
کتاب داراى پانويس‌هايى به قلم مصحح کتاب، آقاى حسن مرسلوند در پايان هر فصل و نيز فهرست اعلام و مطالب کتاب مى‌باشد. تصاوير اسناد و تصاويرى از خود مؤلف نيز در آخر کتاب درج گرديده است.
منابع مقاله
- مقدمه مصحح.
- متن کتاب.
- معزى، فاطمه، سايت مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران.
- سايت روزنامه جام جم، 1387/5/18.