البرصان و العرجان و العميان و الحولان

البرصان و العرجان و العمیان و الحولان

نام کتاب	البرصان و العرجان و العمیان و الحولان
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	جاحظ، عمرو بن بحر (نويسنده) هارون، عبد السلام محمد‎ (محقق)
زبان	عربی
کد کنگره	‏‎‏PJA‎‏ ‎‏3714‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏4‎‏ج‎‏2
موضوع	شعر عربی - قرن3ق.
ناشر	دار الجيل
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1410 هـ.ق یا 1990 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE2516AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«كتاب البرصان و العرجان و العميان و الحولان»، اثر ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ، در باره نژادها، گونه‌هاى انسانى و عيوب جسمانى است كه به زبان عربى و در قرن دوم هجرى نوشته شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه محقق آغاز شده و مطالب، به ذكر عيوب و نقائص جسمانى در افراد مختلف اختصاص يافته و اسامى كسانى كه به اين عيوب مبتلا بوده‌اند، يادآورى شده است. عيوبى چون لنگى، كورى، تشنج، گنگى، لوچى و...

گزارش محتوا

در مقدمه، نكاتى در مورد اسم كتاب، نويسنده، روش او و طريقه تحقيق، بيان شده است.

نويسنده در باب اول، مطالبى در مورد بيمارى برص بيان كرده و از افراد معروفى كه اين بيمارى را داشته‌اند، سخن گفته و به گوشه‌هايى از زندگى ايشان، اشاره كرده است. برخى از اين افراد، عبارتند از: حارث بن حلزه يشكرى، فارس سلمى، سويد بن ابى‌كاهل، بلعاء بن قيس بن يعمر، ابواسيد عمرو بن هداب مازنى، عبد العزى بن كعب، ربيع بن زياد، يربوع حنظله، ضمرة بن ضمره نهشلى، شيطان بن عوف بن مزيد، قيس بن خارجه و... .

در باب دوم، به نام و مختصرى از زندگانى افرادى كه دچار لنگى بوده‌اند، اشاره شده است. برخى از ايشان، عبارتند از: حارث بن شريك شيبانى، اقرع بن حابس، هميم بن صعصعة بن ناجيه، ربيع بن زياد، ابراهيم بيطار، اعرج المسعودى، ابوحازم اعرج، موسى بن نصير، احوص بن محمد انصارى، ابان بن عثمان بجلى، مجالد بن مسعود سلمى و... .

در ابواب بعدى، صاحبان امراض ديگرى مانند: فلج، كوچكى يا بزرگى سر، غش، طاسى، چپ‌دستى و... معرفى شده‌اند.

بررسى اين موضوع، در تعداد زيادى از ديگر رساله‌هاى جاحظ نيز به چشم مى‌خورد؛ رساله‌هايى چون: فخر السودان على البيضان، العرس و العروس، مفاخرة الجوارى و...

البته هدف وى از ذكر اين عيوب، تحقير صاحبان آن‌ها نيست، بلكه وى در صدد آن است كه نشان دهد ابتلاء اين گونه افراد به اين عيوب، مانع از همت و تلاش آنان براى رسيدن به قلّه‌هاى كمال نشده است. وى براى اثبات اين مطلب، شواهد و آثارى از ادب عرب قديم و معاصر خويش گرد آورده است كه در آن‌ها، به داشتن برخى كاستى‌ها افتخار شده و به دفاع از آن‌ها پرداخته شده است.

جاحظ اين كتاب را در نقد كتاب هيثم بن عدى كه در همين زمينه نگاشته شده، به رشته تحرير درآورده است. روش جاحظ در كتاب خود روش انگشت‌نما و شهره ساختن افراد نيست؛ چنان‌كه هيثم بدان مبادرت ورزيده است، بلكه مرادش گشودن راهى به ديدگاه عرب نسبت به اين گونه افراد كه در ادب و اشعار ايشان منعكس شده، بوده است تا بدين وسيله در گفتار و رفتار با آن‌ها، مانند ساير افراد برخورد شود.

وضعيت كتاب

تحقيق كتاب، توسط عبد السلام محمد هارون صورت گرفته است.

فهرست مطالب، آيات، احاديث، امثال، لغات، كتبى كه نام آن‌ها در متن آمده، انصاف ابيات، رجز و اعلام، در انتهاى كتاب آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. دانشنامه جهان اسلام، ج 9، مدخل: جاحظ.

پیوندها

مطالعه کتاب البرصان و العرجان و العمیان و الحولان در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور