انوری، محمد بن محمد
| نام | انوری، محمد بن علی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | انوری، اوح‍دال‍دین
انوری، علی بن اس‍ح‍اق انوری، علی بن محمد انوری، محمد بن اس‍ح‍اق انوری ابیوردی خاوری |
| نام پدر | علی |
| متولد | سده شـشم ق |
| محل تولد | ابیورد |
| رحلت | احتمالا 547ق یا 575 |
| اساتید | |
| برخی آثار | دیوان انوری |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02525AUTHORCODE |
فریدالدین محمد بن علی انوری ابیوردی (متوفای 547-بلخ)، از شاعران سده شـشم هـجری و از دانشمندان نامدار روزگار خود بشمار می‌رفت. دیوان اشعارش حاوی دانش‌های زمانه اوست. او در سال 547ق، وفات یافت.
زادروز، زادگاه، جایگاه علمی و تبار
در بـاب زنـدگی انوری میان فضلای ادب فارسی در نام شاعر، نام پدر، زمان تولد، آثار، استاد، محل تولد و زیست اختلاف اسـت؛ امـا مـطابق آخرین پژوهش‌ها نام او محمد و نام پدر وی عـلی بـوده اسـت. لقب «انـوری» را در دوران کمال شاعری خویش برگزیده است یا به او داده‌اند و قبلاً خاوری تخلص می‌کرده است. وی در یکی از دهات نسبتاً کوچک ناحیه ابیورد تولد یافـته است که بخشی از ناحیه وسیعتری است که آن ناحیه را دشت خاوران می‌نامیده‌اند و مجموعه دشت خاوران از اعمال سرخس بشمار می‌آمده است که در دو فرسنگی میهنه - زادگاه ابوسعید ابـوالخیر - قـرار داشته است و اکنون مجموعه این سرزمین در خاک ترکمنستان است. انوری از مجموعه معارفی چون ریاضیات و نجوم و هیئت و منطق برخوردار و دارای تحصیلات بسیار عالی بوده است. از جمله تألیفات وی احتمالاً کتابی در حکمت و نجوم با فـصول مـتعدد است.
همچنین بعضی بر آنند که انوری شرحی بر اشارات ابن سینا نوشته بوده است به نام کتاب «البشارات في شرح الإشـارات». انوری بالغ بر سی سال زنـدگی مـرفهی داشته است و در محیط خانواده‌ای بزرگ شده است که پدر وی رئیس میهنه بوده است و ارث پدر را در جوانی صرف عیش و خوشگذرانی کرده و پس از مدتی تهیدست شده است. وی در ربع اول قرن ششم مـتولد شـده و در ربع آخر آن قرن درگـذشته اسـت. حکیم انوری سـرآمد مـنجمان زمان بود. وی در آخر عمر زهد و تقوی پیشه کرد و از ملازمت سلطان و ارباب دولت بازآمد و سلطان او را طلب کرده، حکیم نپذیرفت[۱].
دیوان انوری
انـوری از طـریق شعر و سخن‌سرایی امرار معاش می‌کرد؛ بنابراین شعر وی محل درآمد، عرض هـنر، حـاجت، تفاخر علمی، ادبی، واگویه، شکواییه و... است. اگـر کـسی حـوصله کند و دیوان انوری را از آغاز تا پایان بخواند، با اشـعار زیبـا و تأثیرگذار مواجه خواهد شد. لحن محاوره‌ای و صمیمانه انوری به‌گونه‌ای است که گـویی در عـصر حاضر با ما سخن مـی‌گوید و اگـر از بعضی ابـیات سـخت و پیچـیده وی که خالی از تعقید لفظی و معنوی نـیست، بـگذریم، انوری ما را به دنیای درون و عواطف خویش دعوت می‌کند[۲].
وفات
سال وفات او مانند سال تولدش مورد اختلاف اهل تاریخ و تذکره‌ها بوده است و به احتمال قوی در سال 547ق، در بلخ درگذشته و در جنب مزار سلطان احمد خضرویه به خاک سپرده شده است[۳].