دفع شبه التشبيه بأكفّ التنزيه
دفع شبهه التشبيه، اثر عبدالرحمن جوزى با موضوع عقيده و كلام در قرن ششم به زبان عربى مى‌باشد.
| دفع شبه التشبیه بأکفّ التنزیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سقاف، حسن بن علی (محقق)
سقاف، حسن بن علی (مقدمه نويس) ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی (نویسنده) |
| ناشر | دار الامام النووي |
| مکان نشر | عمان - اردن |
| سال نشر | 1421 ق یا 2000 م |
| چاپ | 4 |
| موضوع | قرآن - کلام
مشبهه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها کلام اهل سنت - قرن6ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 207 /الف2د7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب «دفع شبهه التشبيه»، از عبدالرحمن بن علي جوزي صديقي بكري حنبلی متوفای 597ق است كه به اقتضای حنبلی مذهب بودنش و با تعصب شديدي كه داشته، از امام مذهب خويش احمد بن حنبل و اصحاب او كه نظراتي در تشبيه و تجسيم خداوند (جسمانیت خداوند و داشتن اعضاء و جوارحي همچون انسان) داشته‌اند، دفاع كرده و در اين اثر به مكتب اجتهاد و مدرسه اهل عقل شيعي نزدیک شده است.
اين كتاب در حدود 40 صفحه قطع وزيري است كه در دو باب كلي با عنوان: «باب ما جاء في القرآن العظيم من ذلك» و «باب ذكر الاحاديث التي سموها اخبار الصفات» آورده و سپس در ذيل هر يك از دو باب مسأئل و مباحثی را در موضوع اصلی كتاب بيان داشته و به بيان مطالب پرداخته است.
مشبهه و مجسمه كسانی هستند كه هر آنچه در قرآن كريم و روايات نبوي؛ همچون: فوقيت، تحتيت، نشستن بر روي عرش، صورت، دست، محبت و بغض آمده است را بدون هر گونه توجيه و تأويلي حمل بر ظاهر حرفي آن مینمايند.
گزارش محتوا
ابن جوزي حنبلی در كتابش میگويد: خداوند متعال میفرمايد: «ويبقى وجه ربك»؛ يعني: «يبقى ربك» (صورت پرودگارت باقي میماند؛ يعني پروردگارت باقي میماند)، همچنين: «يريدون وجهه»؛ يعني: خداوند را اراده كرده‌اند.
وي در ابتدای كتاب خود فصلي را در ردّ نظريه كسانی كه میگويند: «تمسك به ظواهر آيات و روايات مذهب علمای سلف بوده است»، اختصاص داده و به شكل خلاصه اين گونه گفته است:
اخذ به ظاهر آيات و روايات مساوي با جسمانیت و تشبيه خداوند به اجسام است كه اين ظاهر الفاظ بر اساس موضوع له آن است كه به عنوان مثال دست معنای حقيقي‌اش همان عضوي است كه در انسان وجود دارد؛ در حالي كه درباره خداوند چنين منظوري اراده نمی‌شود؛ و همچنين در ساير موارد...
وي كتاب مختصر خود را در دو بخش آيات و روايات تنظيم كرده؛ ابتدا پس از ذكر آيات و يا روایاتیكه ممكن است، احتمال تشبيه و يا تجسيم درباره آنها داده شود، به بيان نظرات پيرامون آن قيام نموده و در پايان نظريه را به شكلي كه دافع شبهه باشد، بيان نموده است.
در بخش احاديث، به شصت روايت كه مورد شبهه است، اشاره كرده؛ اما در بخش آيات به تعداد كمتر از اين قبيل اشاره كرده است.
نسخه شناسی
نسخه حاضر در برنامه به تحقيق و تقديم حسن سقاف توسط انتشارات دار الامام النووى در اردن سال 1421ق چاپ شده است. نسخه ديگر اين كتاب به كوشش محمد على بيضوى در مجموعه‌ای كه دربردارنده ده مقاله مى‌باشد، به نام "العقيده و علم الكلام من اعمال الامام محمد زاهد الكوثري"، تحقيق شده شيخ محمد زاهد كوثرى، به همراه چند پاورقى محدود و مختصر از خود وى، چاپ اولش را در يك جلد به قطع وزيرى و شابك: ISBN 2 7451- 4364- 6 در سال 1425ق توسط دار الكتب العلميه بيروت منتشر شده است.
منابع مقاله
برگرفته از متن و مقدمه‌ى كتاب مى‌باشد.