بغوی، عبدالله بن محمد بن عبدالعزیز
عبدالله بن محمد بن عبدالعزیز بغوی (213/214-317ق)، محدث، فقیه اهل سنت صحابه‌نگار و نویسنده «معجم الصحابة».
تولد
بغوی در روز دوشنبه، اول ماه رمضان سال 214ق و یا به نقل از ابوبکر بن شاذان، در 213ق، در بغداد متولد شد.
اصل و نسب
او در اصل، منسوب به شهر بغشور از شهرهای سرزمین خراسان است که منسوبان به این شهر را بغوی خطاب می‌کردند. بغوی به جهت اشتغالش به نسخ کتاب‌ها به ابوالقاسم وراق معروف گشت. وی شنیدن حدیث را در سنین کودکی مصادف با ربیع‌الاول 225ق، آغاز نمود؛ بنابراین هنگامی‌که به مجلس محدثان وارد شد، ده یازده ساله بود و تا آخر عمرش در بغداد می‌زیست و از محدثان بزرگ بغداد محسوب می‌گشت.
او در اصل ابوالقاسم عبدالله بن محمد بن عبدالعزیز بن مرزبان بن سابور بن شاهنشاه بغوی است، ولی گاهی او را با انتساب به جد مادری‌اش، حافظ ابی‌جعفر احمد بن منیع، ابوالقاسم بن منیع نیز می‌خوانند.
وفات
وفات او در شب فطر سال 317ق، رخ داد؛ بنابراین او 103 سال و یک ماه عمر نمود، ولی ابن اثیر طول عمر او را 106 سال ذکر می‌کند. او را در مقبره باب التبن به خاک سپردند.
اساتید
او از محضر اساتید بزرگی استفاده کرده و اغلب از آنها روایت نقل می‌کند؛ برخی از آنها عبارتند از:
- احمد بن حنبل؛
- علی بن جعد (بزرگ‌ترین استاد او که در «معجم الصحابة»، به‌کثرت از او یاد کرده است)؛
- ابی‌نصر تمار؛
- علی بن مدینی؛
- هدبة بن خالد؛
- شیبان بن فروخ؛
- یحیی بن عبدالحمید رحمانی؛
- بشر بن ولید کندی؛
- عبیدالله بن محمد عیشی؛
- حاجب بن ولید؛
- ابی‌احوص محمد بن حیان بغوی؛
- اسحاق بن اسرائیل مروزی؛
- عمار بن نصر.
شاگردان
- یحیی بن محمد بن صاعد؛
- عبدالباقی بن قانع؛
- ابوعلی نیشابوری؛
- ابوحاتم بن حبان؛
- ابوبکر اسماعیلی؛
- طبرانی؛
- ابوعلی سکن؛
- ابواحمد حاکم؛
- ابوحفص بن شاهین؛
و...
جایگاه حدیثی
مقام علمی و منزلت دانش او در نگارش حدیث و صحابه‌نگاری مورد تأیید و تحسین همگان است. از او صدهزار حدیث نقل شده که گویند اشتباهی در آن صورت نگرفته است و اکثر علمای اهل سنت او را از موثقین بشمار می‌آورند. موسی بن هارون او را فوق ثقه معرفی می‌کند و سخنانی را که برضد صداقت او بیان شده، از سر حسادت می‌داند و معتقد است که او جز حق سخنی را نمی‌گوید. ابی‌حاتم، حمزه سهمی و دارقطبی نیز احادیث او را قابل قبول و او را در شمار موثقین به حساب آورده‌اند.
البته برخی نیز او را متهم به نفاق و دورویی و بدزبانی و دروغ‌گویی و دزدی حدیث کرده‌اند.
آثار
اهم تألیفات وی عبارت است از:
- المنتخب؛
- معجم الصحابة؛
- الجعديات یا مسند ابن جعد؛
- السنن یا المسند علی مذاهب الفقهاء؛
- معجم کبیر؛
- معجم صغیر؛
- وفیات؛
- حدیث مصعب بن عبدالله؛
- حدیث حماد بن سلمه؛
- حدیث احمد بن حنبل؛
- مسائل احمد بن حنبل؛
- الفوائد[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: باقریان، زهره، ص80-78
منابع مقاله
باقریان، زهره، «معجم الصحابة»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، آذر 1389، شماره 151، صفحه 78 تا 81، به آدرس اینترنتی: http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/692588