البيان في علوم القرآن
| البیان في علوم القرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | علاف، ادیب (نویسنده)
نابلسی، محمد راتب (مقدمه نويس) ارناووط، عبدالقادر (زير نظر) |
| ناشر | دار الفارابي للمعارف ج: 1 |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 1420 ق یا 1999 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - علوم قرآنی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 69/5 /ع8ب9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
البيان في علوم القرآن تألیف اديب العلاّف می‌باشد كتاب پيرامون مباحث علوم قرآن نوشته شده كه مؤلف در آن بعضى از مسائل علوم قرآنى را به روش ساده و قابل فهم برای اكثر، بيان نموده است بعضى از موضوعات آن عبارتند از:اعجاز قرآن-نزول وحى-جمع قرآن- ناسخ و منسوخ-محكم و متشابه-مكى و مدنى-و قسم‌هاى قرآن
گرچه مطالب كتاب خيلى عميق و علمى نيست و مؤلف پس از طرح موضوع شرح مختصرى پيرامون آن بيان كرده و از بيان نظرات مختلف پرهيز نموده است ولى بيان مطالب در قالبى ساده و قابل فهم، از اهداف مهم نویسنده به شمار مى‌رود.
از مجموعۀ مطالب كتاب بدست مى‌آيد كه مؤلف مطالب را بصورت جزوه برای تدريس در دانشگاه‌ها آماده نموده و پس از آن (بدون در نظر گرفتن ترتيب خاصى برای آنها) همه را در يك جا جمع و در دو جلد چاپ نموده است.
ساختار
كتاب 2 جلد و داراى 41 فصل(جلد اول 21 و جلد دوم 20 فصل) مى‌باشد كه فهرست مطالب آن به شرح ذيل است
جلد اول:
فصل اول:قرآن نورى است از طرف خداى رحمن: تعريف و محتواى قرآن - لغت قرآن-روش قرآن.
فصل دوم:اعجاز قرآن:وحى اول-فصاحت و بلاغت در قرآن-داستانهاى قرآن
فصل سوم:احاديث پيامبر(ص)پيرامون حقيقت قرآن
فصل چهارم:نزول وحى:عبادت پيامبر(ص) در غار حراء قبل از بعثت، كيفيت نزول وحى در غار حراء-اولین وحى قرآنى-انقطاع وحى.
فصل پنجم:كيفيت نزول وحى:-كيفيت نزول قرآن-اوضاع و احوال نزول وحى اوقات و اماكن و اسباب نزول وحى-اسباب نزول قرآن بصورت متفرق
فصل ششم: ترتيب سوره‌ها و آيات:
فصل هفتم:جمع قرآن در زمان پيامبر(ص):جمع قرآن و حفظ آن در سينه‌ها و کتاب‌ها، حفظ قرآن در سينۀ صحابه-قاريان و حافظان قرآن از صحابه
فصل هشتم:جمع قرآن در زمان خلافت ابى‌بكر: فكر جمع‌آورى قرآن-نامگذارى به مصحف
فصل نهم:جمع قرآن در زمان عثمان: فكر نسخه بردارى از مصاحف-آتش زدن مصاحف فرستادن مصاحف نوشته شده به نقاط مختلف كشورهاى اسلامى
فصل دهم:سير تكاملى رسم الخط قرآن و چاپ آن:نقطه گذارى-چاپ قرآن
فصل يازدهم: مكى و مدنى:راه شناسايى آيات مكى و مدنى
فصل دوازدهم:اولین و آخرين آيه و سوره نازل شده
فصل چهارم:سوره و آيه و كلمه و حرف(معنى آنها)
فصل پنجم:قرائت قرآن
فصل ششم:الاحرف السبعه (حروف هفت گانه)
فصل هفتم:ناسخ و منسوخ: تعريف آنها-اقسام نسخ-فرق بين نسخ و بداء-نسخ حكم و تلاوت-از حد گذشتن (علماء) در ناسخ و منسوخ سوره‌ها و آيات طبق همين روش-اهتمام علماء به موضوع ناسخ و منسوخ
فصل هشتم:آيات قرآنى و احاديث نبوى پيرامون رحمت و معاملۀ نيكو
فصل نهم:آيات ناسخ و منسوخ
فصل دهم:كلمات غير عربى در قرآن:عدد كلمات معرّب(عربى شده)
فصل يازدهم: تلاوت و قرائت قرآن از نظر قرآن
فصل دوازدهم:قسم در قرآن مقدمه‌اى پيرامون قسم‌هاى قرآن
فصل سيزدهم:قسم الهى:جواب قسم-حالات جواب قسم-مقسم
فصل چهاردهم:انواع قسم(تنوع در قسم)-قسم‌هاى الهى به صيغه‌هاى مختلف
فصل پانزدهم:قسم به بنى بشر-الفاظ قسم به بنى بشر-پرهيز از قسم دروغ
فصل شانزدهم:قسم‌هاى الهى به جملاتى همچون:لا اقسم و فلا اقسم
فصل هفدهم:ذكر سوره‌هایى كه در آنها قسم وجود دارد
فصل هيجدهم:ذكر آياتى كه در آنها قسم وجود دارد
فصل نوزدهم: تعريف‌هاى قرآنى
فصل بيستم:برخى از مناسبت‌هاى تاريخ اسلام.
فصل سيزدهم: تعدد نزول و انواع آن: تعدد نزول با وحدت سبب تعدد نزول در مورد شخص واحد
فصل چهاردهم:كيفيت نزول قرآن از نظر زمان و مكان: مثال نزول سوره‌ها و آيات در شب مثال نزول سوره‌ها و آيات در سفر
فصل پانزدهم:صلح حديبيه:آنچه كه در بيعت رضوان نازل شده
فصل شانزدهم: موضوع غرانيق:آنچه كه پيرامون آن نازل شده-قصۀ غرانيق
فصل هفدهم:حروف فواتح سوره‌ها:قرائت آنها-سوره‌هایى كه داراى حروف مقطعه هستند-ترتيب و صيغه‌هاى حروف مقطعه
فصل هيجدهم:آياتى از قرآن كريم پيرامون خلق و تكوين انسان
فصل نوزدهم:احاديثى از پيامبر(ص)پيرامون فضائل قرآن
فصل بيستم:سجده در قرآن:سوره‌ها و آياتى كه داراى سجده هستند
فصل بيست و يكم:بعضى از ايام مهم در تاريخ اسلام.
فهرست موضوعات جلد دوم:
فصل اول: تفسير: معناى تفسير-انواع تفسير-تفسير به مأثور و تفسير به راى مشهورترين تفاسير در اين دو موضوع-معرفى برخى از تفاسير بعضى از فرقه‌هاى اسلامى سير تطور تفسير-تفسير در عصر جديد
فصل دوم:بعضى از اهداف قرآن: تدبر و تفكر در آيات قرآن
فصل سوم: محكم و متشابه: معنى محكم و متشابه-روش در محكم و متشابه-معرفى بعضى از آيات محكم-حكم آيات متشابه تفسير متشابه از نظر علماء قبلى و بعد از آنها احاديثى از پيامبر(ص)پيرامون محكم و متشابه
ويژگى‌ها
- در اكثر مباحث سعى دارد كه مخاطبين را به قرائت قرآن و ارتباط داشتن با آن و استفاده نمودن از محضر قرآن، تشويق نمايد
- در مباحث اختلافى-نظرات مختلف را ذكر نمى‌كند و فقط اصل موضوع را توضيح مى‌دهد(مانند بحث نسخ)
- با اينكه مذهب ايشان اهل تسنن است ولى در بعضى از مسائل با علماء اماميه هم عقيده است(مانند نسخ در تلاوت)
- از مباحث قابل توجه اين كتاب بحث قسم است كه در جلد دوم از فصل دوازدهم تا بيستم حدود 80 صفحه بصورت مفصل دربارۀ آن بحث نموده است(انواع قسم-الفاظ قسم-جواب قسم و...)
- جلد دوم-فصل اول:در اين فصل تفسير در عصر جديد را مورد بحث قرار داده تفسير در اين عصر را به 5 قسم تقسيم نموده سپس از شرح مختصرى، برای هر كدام مثالهاى را ذكر مى‌نمايد
- جلد دوم-فصل هفتم-در اين فصل پس از تعريف نسخ و ذكر اقسام سه گانۀ آن، نسخ در حكم را فقط مى‌پذيرد و معتقد است كه نسخ در تلاوت و نسخ تلاوت و حكم، همان تعريف قرآن است
- همين فصل-نيز عنوانى دارد به نام:از حد گذشتن علماء در ناسخ و منسوخ كه در آن توضيح مى‌دهند كه علماء سلف در بيان ناسخ و منسوخ چقدر زياده روى نموده‌اند
- در جلد دوم-فصل نهم:در اين فصل آيات ناسخ و منسوخ را طبق نظر و ديدگاه خود مطرح نموده و آنها را توضيح مى‌دهد(20 مورد را ذكر مى‌كند)
- جلد دوم-فصل دهم:در اين فصل پيرامون كلمات غير عربى در قرآن بحث مى‌كند:كه آيا در قرآن الفاظ غير عربى وجود دارد يا خير
اشكالات
- مطالب كتاب سير منطقى ندارد و مطالب آن بصورت پراكنده مطرح شده است-به نظر مى‌رسد كه اصل مطالب بصورت جزوه درسى بوده آنگاه در كنار هم چيده شده و بصورت كتاب چاپ شده است.
- در بعضى از موارد پس از ذكر عنوان-چند آيه را ذكر نموده بدون اينكه برای آن شرحى بدهد مانند ص38 ح 2
- بعضى از مطالب كتاب(مخصوصاً جلد اول) از نظر علمى خيلى عميق نيست
نسخه شناسى
كتاب دو جلد است كه متن آن عربى و جلد اول آن شامل 331 صفحه و جلد دوم آن شامل 295 صفحه و داراى مشخصات ذيل است
جلد اول:
- كاغذ چاپ:عالى.
- نوع چاپ:كامپيوترى
- جلد آن:شوميز
- تاريخ انتشار:جلد اول سال 1420 هجرى قمرى
- جلد دوم:سال 1422 هجرى قمرى
- نوبت چاپ:اول
- انتشار:جلد دوم توسط: مطبعة الفارس(انتشارات الفار
س)
- جلد اول توسط: مكتبة الفارابى (انتشارات فارابى)
- داراى فهرست موضوعات كتاب
- نویسنده:اديب علاف
- كتاب:البيان في علوم القرآن