النجوم الزاهرة في ملوك مصر و القاهرة
| نام کتاب | النجوم الزاهرة في ملوک مصر و القاهرة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | تراثنا |
| پدیدآورندگان | ابن تغری بردی، یوسف بن تغری بردی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | DT 95 /الف2ن3 1342 |
| موضوع | مصر - تاریخ - 19 - 897ق.
مصر - تاریخ - سال شمار مصر - شاهان و فرمان روایان |
| ناشر | وزارة الثقافة و الإرشاد القومي، المؤسسة المصریة العامة |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1392 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE2276AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى:
«النجوم الظاهرة فى ملوك المصر و القاهرة» تأليف جمال الدين يوسف بن تغرى اتابكى(874-813ق) به زبان عربى است. كتاب در گروه جغرافياى بلاد در رابطه با سرزمين مصر و در اواخر قرن نهم هجرى تأليف شده است.
ساختار:
كتاب، مشتمل بر يك مقدمه تحقيقى به قلم احمد زكى عدوى و متن كتاب است.
كتاب، در شانزده جلد تأليف شده است و مطالب آن فاقد هرگونه فصل‌بندى و تبويب است. كتاب به شيوه سال‌شمار سال‌هاى حكومت ملوك و سلاطين مختلف در مصر را ذكر كرده است.
گزارش محتوا:
مصحح كتاب احمد زكى عدوى در مقدمه‌اش بر كتاب، پيرامون اهميت تاريخ، كتاب‌هايى كه تاريخ مصر را نقل كرده‌اند و منابع و مصادر و كتب تاريخى در موضوع تاريخ مصر و نيز مطالب مندرج در النجوم الزاهرة، مطالب ارزشمندى ارائه داده است. پس از آن مولف كتاب نيز مقدمه مختصرى نگاشته است.
متن كتاب، مشتمل بر بيان اسامى واليان، ملوك، سلاطين، خلفاء و نوابى است كه بين سال‌هاى (20 تا 872 ق) بر مصر حكومت كردند. مؤلف، سال آغاز حكومت و ولايت هر والى، سال اتمام حكومت و سلطنت آنان، وظايف واليان، اصلاحات آنان و امور و اقدامات انجام گرفته توسط آنان را بيان مى‌نمايد.
مؤلف، حوادث مهم، مانند فوت علماء و رجال بزرگ امت اسلامى، كه در حكومت اين افراد واقع شده را بيان مى‌كند. همچنين اسامى ملوك و واليان شهرهاى اطراف مصر، توضيح داده مى‌شود.
از جمله ويژگيهاى كتاب عبارت است از:
سبك و سياق واحد در بيان مطالب كتاب از ابتدا تا پايان كتاب، شرح و توضيح كامل كلمات، اصطلاحات نامفهوم و مشكل كتاب، اضافه نمودن فهرست كامل و مجزا در هر جلد از كتاب، استفاده از منابع و مراجع معتبر در نقل مطالب كتاب، تصحيح كلمات و مطالبى كه اشتباه بوده است و همچنين استدراك از مطالبى كه نظر مؤلف در مورد آنها تغير نموده است از جمله ويژگى‌هاى كتاب است.
شروع متن كتاب پيرامون فتح مصر و حوادث مهمى كه در آن سال‌ها رخ داد است مى‌باشد. مؤلف در اين مورد اقوال مورخين را بيان كرده و مورد نقد و بررسى قرار داده است. سپس از چگونگى ورود عمرو بن عاص به مصر و امان‌نامه‌اى كه براى مردم مصر داشت سخن مى‌گويد.
نويسنده همچنين به آياتى از قرآن كريم پيرامون فضيلت مصر اشاره مى‌كند؛ آياتى مانند:« اليس لى ملك مصر و هذه الانهار تجرى من تحتى،آيه 15 سوره زخرف، يا ادخلوا مصر ان شاء الله آمنين »، آيه 99 سوره يوسف.
وى همچنين وضعيت را در مواقع مختلف سال و در زمان‌هاى گوناگون مانند سال‌هاى پر آبى و بارندگى زياد يا سال‌هاى كم آبى و كم بارانى، بيان مى‌كند. سپس از فضايل و محاسن مصر، اهرام مصر و عجايب و ابهت آن و حاكمان پيش از اسلام در مصر سخن مى‌گويد و توضيح مى‌دهد.
در متن كتاب، اسامى پيامبرانى كه وارد مصر شده‌اند مانند، حضرت يعقوب و اولادش، حضرت يوسف، حضرت موسى و حضرت عيسى(ع) و اسامى صحابه‌اى كه وارد مصر شده‌اند مانند، زبير، مقداد، سعد بن ابى وقاص و ابو ايوب با شرح حال مختصرى از وضعيت آنان بيان مى‌شود.
سپس به ذكر اسامى واليان مصر، حوادث مهم، اعمال و رفتار آنان و زمان ولايت آنان مى‌پردازد.
مؤلف معتقد است بر طبق نقل معتبر مورخين مختلف، اولين كسى كه در زمان اسلام والى مصر شد و بر اين سرزمين ولايت نمود عمرو بن عاص بوده است.
در شرح حال واليان، ملوكان و حاكمان مصر، تمام حوادث به ترتيب وقوع زمانى ذكر شده است. در ميان اين افراد بسيارى از آنان به عدالت و برابرى با مردم رفتار مى‌كردند و گروهى از آنان به مردم ظلم و ستم مى‌كردند كه اين امر در متن كتاب توضيح داده شده است.
اسامى برخى از ملوك و واليانى كه مؤلف در كتاب ذكر نموده است عبارت است از: ملك اشرف خليل، ملك ناصر محمد بن قلاون، اشرف صلاح الدين خليل، مظفر ركن الدين، حسام الدين عبد الله منصورى، ملك ظاهر برقوق و ملك ناصر فرج.
وضعيت كتاب:
فهرست مطالب، واليان، ملوك و سلاطينى كه بر مصر حكومت كرده‌اند، اسامى كتب وارده در متن و حاشيه، الفاظ و اصطلاحات و اسامى وظايف و رتبه‌ها و القابى كه در عصر مؤلف رايج بوده است، اماكن و نهرها و كوه‌ها، امت‌ها، قبائل، عشاير، جماعات و طوايف، اعلام و مراجع مورد اعتماد محقق در پايان كتاب نقل شده است.تصحيح اغلاط و نظرات جديد مؤلف تحت عنوان «استدراكات» در پايان كتاب نقل شده است.
در پاورقى كتاب، توضيحات مفصلى پيرامون اعلام، الفاظ و عبارات كتاب و نيز منابع و مراجع و اختلاف نسخ بيان شده است. تحقيق كتاب توسط آقايان جمال محمد محرز، فهيم محمد شلتوت، ابراهيم على طرخان و جمال الدين شيال انجام گرفته است.
منابع مقاله:
مقدمه و متن كتاب
پیوندها
مطالعه کتاب النجوم الزاهرة في ملوک مصر و القاهرة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور