المتشابه من القرآن؛ تفسير الآيات الغامضة
| المتشابه من القرآن؛ تفسير الآيات الغامضة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حلي، محمد علي حسن (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | تفسير الآيات الغامضة |
| ناشر | عماد عزيز |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 2014م , 1435ق, |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المتشابه من القرآن؛ تفسير الآيات الغامضة، تألیف محمدعلی حسن حلی (متوفی 1991م)، رساله‌ای است پیرامون متشابهات در برخی از سوره‌های قرآن کریم و تفسیر آیات دشوار.
ساختار
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب بدون تبویب و فصل‌بندی خاصی، دربردارنده متشابهات سوره‌های قرآن، از سوره حمد تا سوره ناس است.
نویسنده در این کتاب، آیات متشابه و کلمات غریب قرآن مجید را گردآوری نموده و سپس، به سبک ادبی و کلامی، به شرح، تأویل و تفسیر آنها، پرداخته است.
گزارش محتوا
پیش از مقدمه، مطالبی تحت عنوان «توطئه» و «توطئة المراجع» در اشاره به اهدای کتاب، موضوع و اهمیت آن، مطرح گردیده است[۱].
نویسنده در مقدمه، ابتدا برای دستیابی به اطلاعات بیشتر پیرامون تفسیر قرآن، به سایر مؤلفات خود شامل «الكون و القرآن»، «الإنسان بعد الموت»، «الرد علی الملحدين»، «مشاكل الزواج و الطلاق»، «بين التوراة و القرآن خلاف» و «ساعة قضيتها مع الأرواح» اشاره نموده[۲] و سپس به‌منظور آشنایی با محکم و متشابه در قرآن[۳]، به تعریف مشتبه و متشابه پرداخته است. مشتبه چیزی است که بر انسان مشتبه بوده و معنای آن را نمی‌داند، مگر پس از شرح و توضیح آن، مانند قول خداوند در آیه 104 سوره انبیاء يوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ كَطَي السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِيدُهُ وَعْداً عَلَينَا إِنَّا كُنَّا فَاعِلِينَ (روزى که آسمان را همچون درپیچیدن صفحه نامه‌ها درمىپیچیم؛ همان گونه که بار نخست آفرینش را آغاز کردیم، دوباره آن را بازمىگردانیم؛ وعدهاى است برعهده ما، که ما انجام‌دهنده آنیم)، که مقصود از این آیه معلوم نیست، مگر بعد از شرح و تفسیر آن (نویسنده تفسیر این آیه را در کتاب «الكون و القرآن» آورده است)[۴].
اما متشابه، آن است که بعضی از الفاظ در معانی شبیه هم بوده، اما در لفظ متفاوتند، مانند سخن خداوند در آیه 16 سوره الحاقه وَ انْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَهِي يوْمَئِذٍ وَاهِيةٌ (و آسمان از هم بشکافد و در آن روز است که آن ازهم‌گسسته باشد﴾ و در آیه اول سوره انشقاق إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ (آنگاه که آسمان از هم بشکافد﴾ و همچنین آیه اول سوره انفطار إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ (آنگاه که آسمان از هم بشکافد) و آیه 19 سوره نبأ وَ فُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَاباً (و آسمان، گشوده و درهایى [پدید] شود)، که این آیات همگی در معنا مشترک، اما در الفاظ مختلفند و همگی بر وضعیت آسمان در روز قیامت دلالت دارند[۵].
به‌منظور آشنایی با سبک و نوع نوشتار مؤلف، به برخی موارد از تفسیر وی، اشاره می‌شود:
- وی آیه دوم سوره حمد را از جمله آیات محکم قرآن دانسته و توضیحی پیرامون آن نداده، اما به تفسیر دو کلمه «الرحمن» و «الرحيم» پرداخته است و «الرحمن» را رحمت عام و فراگیر برای مؤمن و کافر در دنیا و «الرحيم» را مختص رحمت به مؤمنین دانسته که شامل کافر نشده و مخصوص روز قیامت است، بنابراین لفظ «رحمان» عام و لفظ «رحیم» خاص می‌باشد[۶].
- در سوره بقره، نویسنده پس از تفسیر «الم»، به تفسیر «ذلك الكتاب» پرداخته و مقصود از کتاب را سور و آیاتی دانسته که پیش از سوره بقره نازل شده و اصحاب، آن را مکتوب داشته‌اند که عبارتند از: سوره قلم، مزمل، مدثر و... زیرا معتقد است کلامی که در کاغذ و غیر آن نوشته نشده باشد، کتاب نامیده نمی‌شود و جبرئیل(ع) کتابی مکتوب از آسمان نازل نکرده، بلکه آیات و سوره‌ها را برای پیامبر(ص) تلاوت نموده است و پس از کتابت آن توسط اصحاب، کتاب نامیدن آن، جایز شده است؛ بنابراین لفظ «ذلك» و «تلك» اشاره به سور و آیات نوشته‌شده پیش از نزول این سوره است؛ همانند آیه اول سوره یونس الر تِلْكَ آياتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ (الف، لام، راء. این است آیات کتاب حکمتآموز)[۷].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در ابتدای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.