المحاكمات بين الكفاية و الأعلام الثلاثة
| المحاكمات بين الكفاية و الأعلام الثلاثة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | [[]] (نویسنده) |
| کد کنگره | |
المحاكمات بين الكفاية و الأعلام الثلاثة، اثر محمدطاهر آل شبیر خاقانی، کتابی است در موضوع اصول فقه، به زبان عربی که توسط محمد محمدطاهر آل شبیر خاقانی (فرزند نویسنده) تقریر شده است.
این اثر مقایسه‌ای است بین آرای اصولی مرحوم آخوند خراسانی در کتاب «كفاية الأصول» و آرای سه تن از علما به نام محمدحسین اصفهانی معروف به کمپانی، محمدحسین نائینی معروف به میرزای نائینی و ضیاءالدین عراقی.
ساختار
نویسنده معمولاً در ابتدا نظر آخوند خراسانی را در یک مسئله به‌صورت خلاصه بیان نموده، سپس دیدگاه آن سه فقیه اصولی را مطرح و با دیدگاه‌های آخوند خراسانی مقایسه می‌کند و در پایان نظر خویش را ارائه می‌دهد.
این اثر سه جلدی، مشتمل است بر تقریظ صاحب اثر به خط خودش، تقدیم مقرر و متن کتاب در ذیل عناوین متعدد. کتاب با مباحث تمهیدی آغاز و با مباحث تعبدی و توصلی (از مباحث امر) خاتمه یافته است.
گزارش محتوا
مقدمه مقرر با تاریخ علم اصول و مرحله تدوین و تشریع آغاز گردیده است. مقرر پس از توضیح و شرح مفاهیم عامه استنباط، به تفاوت میان مذهب اجتهاد و تقلید اشاره نموده، سپس از روش نگارش کتاب و نیاز جامعه به مجتهد سخن به میان آورده است.
وی درباره شیوه القای مباحث و توضیح مطالب توسط پدرش می‌گوید: پدرم در بیان مطالب علمی نوآوری داشت و با اسلوب و روشی زیبا مطالب خویش را ارائه می‌کرد و مبانی علمی را به زبان ساده و به‌دوراز پیچیدگی بیان می‌فرمود. ایشان آراء اعلام سه‌گانه یعنی نائینی، عراقی و اصفهانی را به‌صورت خلاصه و روشن ذکر می‌کرد و به دنبال آن مطالب عالی خویش و مناقشات خود با اساتیدش را با احترام و اجلال مطرح می‌نمود[۱].
در تمهیدیه، نویسنده، ابتدا درباره نیاز به علم اصول و رابطه این علم با علم فقه سخن گفته[۲]، سپس روش بحث خود را چنین توضیح داده است: ما نخست به بیان آنچه صاحب کفایه افاده فرموده، می‌پردازیم، سپس مبانی اساتید سه‌گانه را بیان می‌کنیم و به محاکمه و قضاوت بین کفایه و اعلام سه‌گانه می‌پردازیم و در آخر آنچه را که به نظرمان رسیده، بیان می‌کنیم [۳].
برای آشنایی با شیوه کار صاحب اثر به نمونه‌ای از آن اشاره می‌شود: وی در بحث «صحیح و اعم»، نخست نظر آخوند خراسانی را در ذیل شش شماره که برخی از آنها چنین است بیان می‌کند:
- جریان نزاع، بنا بر قول به ثبوت حقیقت شرعیه و عدم آن؛
- صحت به معنای «تمامیت شیء» است و لوازم، در نزد حکیم و فقیه و نسبت به شیء صحیح و نسبت به شیء فاسد مختلف می‌باشد؛
- تصویر جامع بنا بر قول به صحیح درست است و استکشاف آن به کمک اثر صورت می‌گیرد و نمی‌توان جامع را از «امر» انتزاع نمود؛ چون خلف لازم می‌آید[۴].
در مرحله بعد، نظر هرکدام از اعلام سه‌گانه را به شکل یادشده در ذیل چندین شماره می‌آورد (به‌ترتیب نظر نائینی، عراقی و اصفهانی)[۵].
در آخر در ذیل عنوان «مناقشه و تحلیل»، به توضیح و نقد و بررسی مباحث پیش‌گفته می‌پردازد[۶].
از جمله مطالبی که نویسنده در ذیل عنوان «مناقشه و تحلیل» ذکر کرده، چنین است: مفهوم صحت در تمام موارد آن، یکی است و نقیض آن فساد است و تقابل بین این دو، تقابل عدم و ملکه می‌باشد. بنابراین یک چیز بنا به یک اعتبار صحیح و بنا به اعتباری دیگر فاسد است؛ پس صحت و فساد وقتی در لسان فقیه، به سقوط و عدم سقوط قضا و اعاده تفسیر می‌شود یا در زبان متکلم به موافقت و عدم موافقت مأتی‌به با شریعت تفسیر می‌گردد، این دلالت بر تعدد معنا نمی‌کند، بلکه از باب اختلاف در تطبیق و لوازم است...[۷].
وضعیت کتاب
پاورقی‌های اندک این اثر به رفع ابهام از مطالب کتاب اختصاص یافته است.
فهرست محتویات هر جلد، به‌همراه فهرست خطا و صواب در پایان همان جلد آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.