ذوب النضار في شرح الثار
| نام کتاب | ذوب النضار في شرح الثار |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابن‌نما، جعفر بن محمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1416 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | 1401 |
معرفى اجمالى
«ذوب النُّضار في شرح الثّار» اثر شيخ جعفر بن محمد بن جعفر بن هبة الله معروف به «ابن نما حلى» (از اعلام قرن هفتم هجرى) است كه با تحقيق فارس حسّون كريم منتشر شده است.
از اين كتاب، با نام‌هاى «أخذ الثّار» و «شرح الثّار المشتمل على أحوال المختار» نيز ياد شده است (مقدمه محقق، ص42).
نويسنده پس از نوشتن كتاب، مقتلى با نام «مثير الأحزان و منير سبل الأشجان»، اثر حاضر را به درخواست برخى از دوستان خويش تدوين نموده است (مقدمه مؤلف، ص50).
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق و نويسنده آغاز و مطالب در چهار بخش (مرتبه) تنظيم شده است.
نويسنده در ابتدا، به ذكر نسب مختار ثقفى و برخى از اخبار و روايات در مورد وى پرداخته و سپس ديگر مباحث را تا شهادت مختار بيان كرده است.
از جمله اقداماتى كه محقق در مورد كتاب انجام داده، عبارت است از: استخراج روايات از مصادر و منابع معتبر و قابل وثوق، تشريح و تبيين لغوى و موجز برخى از لغات وارده در متن و ذكر زندگى‌نامه برخى از اعلامى كه در متن آمده در پاورقى‌هاى كتاب. (مقدمه محقق، ص43).
گزارش محتوا
در مقدمه محقق ابتدا به صورت مجمل و مختصر، به نقش مختار ثقفى در تزلزل و انقراض دولت بنى اميه و سپس به روايات و اخبار به شهادت امام حسين(ع) از جانب ملائكه، پيامبر(ص)، اميرالمؤمنين(ع)، امام حسن(ع) و خود آن حضرت اشاره شده و در پايان، زندگى‌نامه مختصرى از نويسنده، ارائه گرديده است (مقدمه محقق، ص7).
در مقدمه نويسنده، پس از ذكر انگيزه تأليف، اطلاعاتى درباره كتاب ارائه شده است (مقدمه مؤلف، ص49-58).
در بخش اول، به ذكر نسب مختار ثقفى و برخى از اخبار و روايات در مورد وى پرداخته شده است. مختار فرزند ابوعبيد بن مسعود بن عمير ثقفى و به گفته مرزبانى، ابن عمير بن عقدة بن عنزة بوده و كنيه‌اش، ابواسحاق بود و مادرش، دومة بنت وهب بن عمر بن معتّب نام داشت (متن كتاب، ص59).
نويسنده پس از ذكر نسب وى، به روايتى از اصبغ بن نباته اشاره كرده كه در آن، اميرالمؤمنين(ع) مختار را بر روى زانوان خود نشانده و در حالى كه دست بر سرش مى‌كشيد، وى را «كيّس» خطاب كرده است (همان، ص61).
در روايت ديگرى كه از امام باقر(ع) پيرامون وى نقل شده، آنحضرت ديگران را از سبّ مختار نهى كرده و از خوبى‌هاى وى ياد كرده است؛ از جمله: انتقام كشيدن از ظالمين و قاتلين اهل بيت(ع) و يارى ايشان در روزگار سختى (همان، ص62).
از جمله ديگر افرادى كه از ايشان، پيرامون شخصيت و اقدامات مختار، روايت، خبر يا شعرى در اين فصل نقل شده است، عبارتند از: ابوحمزه ثمالى، عمر فرزند حضرت على(ع)، ميثم تمار، ابن العرق، عبدالله بن زبير، مدائنى، عمر بن سعد و يحيى بن ابى‌عيسى (همان، ص 63-81).
در بخش دوم، به ذكر چگونگى خروج و قيام سليمان بن صرد خزاعى و به شهادت رسيدن او و يارانش و روابط ميان او و مختار، اختصاص يافته است (همان، ص82).
حميد بن مسلم، عبدالله بن عوف ازدى، مرزبانى در كتاب «الشعراء»، از جمله كسانى هستند هستند كه در اين بخش، روايت يا واقعه‌اى، از ايشان پيرامون مختار و مسائل مربوط به وى نقل شده است (همان، ص 83-103).
در بخش سوم، واقعه خروج مختار و اقدامات وى،كه والبى، وحيد بن مسلم و نعمان بن ابى الجعد از ابن مطيع نقل كرده‌اند ذكر شده است. ابن مطيع ساعات اوليه قيام را اينگونه تشريح نموده كه قبل از طلوع فجر بود كه به همراه مختار قيام را آغاز نموديم در حالى كه وى، سوره «النازعات» و «عبس» را قرائت مى‌نمود و گروهى كه مقابل ما قرار داشت، عبارت بودند از شبث بن ربعى با سه هزار سرباز، راشد بن إياس با چهار هزار سرباز، حجار بن أبجر عجلى با سه هزار سرباز و عبدالرحمان بن سويد با سه هزار سرباز». در ادامه اين بخش، به نحوه پيروزى قيام و اقوال مختلف پيرامون نحوه قصاص قاتلين كربلا اشاره شده است (همان، ص 105-125).
آخرين بخش كتاب به چگونگى جنگ با عمر بن سعد و عبيدالله بن زياد و شكست خوردن و كشته شدن آنها اختصاص يافته است. پس از آن به چگونگى به شهادت رسيدن مختار اشاره شده است (همان، ص126-148).
وضعيت كتاب
در انتهاى كتاب علاوه بر فهرست موضوعات فهارس فنى در انتهاى كتاب آمده است كه عبارتند از: آيات قرآنى؛ احاديث و آثار؛ روات و اعلام؛ اعلام؛ ابيات شعرى؛ اماكن و بقاع؛ فرق، طوايف و جماعات؛ ارقام و اعداد و سال‌هاى مذكور در متن به همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده محقق.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، برخى از كلمات و عبارات متن توضيح داده شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب ذوب النضار في شرح الثار در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور