ابن علان صدیقی، احمد بن ابراهیم
ابن عَلاّن، شهاب‌الدين‌احمد بن ابراهيم بن محمد علان شافعى(975- رمضان 1033ق)، از صوفيان نقشبندى است كه به استناد نسب نامه‌اى منظوم كه خودش سروده، نسبتش با 20 واسطه به ابوبكر مى‌رسيده است و به همین جهت او را «صديقى» نيز نامیده‌اند. از نسب‌نامه مذكور برمى‌آيد كه بعضى از اجداد او در ایران مى‌زيسته‌اند، چنانكه جد چهارمش على بن مبارکشاه از دانشمندان مشهور شيراز در سده 8ق به شمار مى‌رفته است. اينكه ابن علان زبان فارسی را هم مى‌دانسته است، از پيوند او با ایران و به تعبيرى ديگر از ایرانى بودن او حكايت دارد.
تولد
اگر درست باشد كه وى در مكه به دنيا آمده است.
مهاجرت
بدون ترديد مى‌بايست كه مهاجرت خانواده‌اش از ایران و اقامتشان در مكه به روزگار پدرش ابراهيم و يا جدش محمد علان اتفاق افتاده باشد؛ زيرا او خود زبان فارسی را چنان خوب مى‌دانسته كه به ترجمه آثار مكتوب آن پرداخته است و این نكته حاكى از آن است كه وى در خانواده‌اى پرورش يافته بوده كه به فارسی آشنايى كامل داشته و بدان تكلم مى‌كرده‌اند. از مراتب و مراحل اولیه تحصيلات علمى او اطلاعى در دست نيست، اما به اعتبار قول محبى كه او را در زمره دانشمندان بلند مرتبه به‌شمار آورده و هم به لحاظ آنكه برادرزاده اش محمد على به نزد او قرائت قرآن، حديث، فقه، و تصوف آموخته است، مى‌توان گفت كه وى پيش از گرايش به تصوف به تحصيل علوم دينى اهتمام داشته و آنگاه دست ارادت به تاج‌الدين بن زكريا عثمانى نقشبندى (د 1050ق) داده و معارف صوفيه را در طريقه نقشبندى از او فراگرفته و به مقام شيخى و ارشاد رسيده است.
وفات
وى در مكه وفات يافت و در جانب غربى مزار حضرت خديجه(ع) به خاک سپرده شد.
آثار
از نوشته‌هاى ابن علان كه بيشتر شرحهایى است بر چند قصيده و سخنان صوفيان پيشين، برمى‌آيد كه وى اگرچه به قول محبى به مقام پيشوايى در تصوف رسيده بود، اما این نظر درباره او به جنبه عملى وى در تصوف ارتباط دارد نه به وجهه علمى و يافته‌هاى برخاسته از مواجيد و اذواق صوفيانه.
آثار او به شرح ذیل است:
1- شرح قصيده بنت المَيْلَق: شرحى است بر قصيده صوفيانه محمد بن عبدالدائم بن محمد بن سلامه شاذلى؛
2- شرح قصيدة ابن مَدْيَن: شرحى است بر قصيده‌اى مشهور از شعيب بن الحسن مغربى تلمسانى كه همراه با شرح پيشين منتشر شده است؛
3- رسالة في الطريقة النقشبندية: در بيان آداب خانقاهى و احوال مشايخ نقشبنديه كه مؤلف با ذكر احوال پيرش تاج‌الدين، آن را شروع كرده است؛
4- شرح حكم أبيمدين: شرحى است كه در آن از عادات و آداب خانقاهى سخن رفته است؛
5- شرح قصيدة ابن الجليل في التصوف؛
6- شفاء الأسقام: رساله‌اى است در طب[۱].
پانویس
- ↑ مایل هروی، نجیب، ج4، ص324
منابع مقاله
مایل هروی، نجیب، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377