المصباح في التصوف (جديد)
| المصباح فی التصوف (جدید) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مایل هروی، نجیب (تصحيح و تنظيم) سعدالدین حمویه، محمد بن موید (نویسنده) |
| ناشر | مولی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1362 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | تصوف
سعدالدین حمویه، محمد بن موید، 586 - 650ق. نثر فارسی - قرن 7ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 283 /س6م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المصباح في التصوف، به زبان عربى، اثر سعد‌الدين حمويه است كه در تأويل دقايق و معارف عرفانى نگاشته شده است.
ساختار
كتاب، در مجموع، شامل 52 مصباح است.
گزارش محتوا
پاره‌اى از مطالب كتاب:
- نقطه، بر سه گونه است: اسوديه، بياضيّه و احمريّه. اسوديّه، اشاره به ذات است و بياضيه، به صفات و احمريّه، به خلق؛
- حروف، داراى تحوّلات مختلفى است؛
- همه حروف از الف پيدا شدند و الف، در همه حروف، موجود است و حروف، همه، مَظْهر الف هستند و او مُظْهر همه. الف، سرّ استقامت در كلّ اشياء است؛
- «خاى» خضر، اشاره است به خط استواء كه آن را قول نباشد و «ظاء»، اشاره است به ضبط كل اشياى مختلفه و «راء»، اشاره است به ربط كل امور؛
- چون خضر به حقيقت مواصلت رسيده، لذا از تعينات جهات بيرون رفته است؛
- «طاى» طين، اشاره است به طلوع و «نون»، به نزول و «ياء»، به يقين كه واقع است ميان طلوع و نزول؛
- «قاف» قلم، اشاره است به قلم و «لام»، به لوح و «ميم»، به ملكوت صفات؛
- «ياى» يقين، اشاره است به حى و «قاف»، به قيّوم و «ياى» آخرين، به ينبوع حكمت و «نون»، به نبوت؛
- «الف» اللّه، اشاره است به ابتداى كلّ اشياء و «هاء»، به انتهاى كل اشياء و «لام»، اشاره است به جلال؛
- هيچ حجابى در راه خداوند سبحان، ماوراى هوا نيست و در ملك خدا، هيچ كسى و هيچ چيزى با خدا جز هوا مقابله نكرده است؛
- حور عكس روح است؛
- شجر طوبى، عالم عقل اكبر است كه ثمره‌ى آن علم است و فهم و فضيلت؛
- نقطه، دو است: صغرى و كبرى؛ صغرى، واسطه وجود انسانى شد و كبرى، واسطه‌ى وجود اعيان گشت؛
- فساد دل، از پر خوردن است و صلاح آن، از كم خوردن و آهسته خوردن است؛
- روح، صورت استواى رحمان است و محلّ تمييز صفات خدا در انسان است و داراى هفت مرتبه است كه عبارتند از: روح قدس، روح امين، روح اللّه، روح امر، روح تأييد، روح ملكى، روح قايم؛
- عقل، داراى ده مرتبه است و آن، عقل است و لبّ و نُهيَه و حجر و حصاة و معقول و عقل قامع و عقل مرآتى و عقل فانى؛
- نفس، صورت فوقيّت خدا و مرتبه‌ى دوم ذات است، چنان‌كه روح، صورت استوا است و عقل، صورت احاطت و قلب، صورت تجمع همه؛
- ايمان، در دل، بر چهار ركن صدق، اخلاص، توكلّ و رضا نهاده شده است، همان‌طورى‌كه اسلام، بر چهار ركن حج و زكات و صوم و صلات نهاده شده است؛
- در هر يك از عبادات، سرّى نهفته است؛ مثلاًوقتى انسان روزه مى‌گيرد، عنصر نارى او ظاهر مى‌شود و يكى از حمله‌ى عرش، به نام جبرئيل بر او نازل شده و او قلب وى مى‌شود؛
- هر گاه حجاب كبر و حسد و حرص و امل برخیزد، نواظر پديد مى‌آيد و در نواظر، ملك فردیّت و وحدت و صمديّت و تنزيه و تقديس ظاهر مى‌شود؛
- شمس، صورت عقل اكبر است؛
- محمد و احمد دو اسمند به يك مسمّى ظاهر گشته‌اند، در اول زمان، به اسم محمّدى پيدا گشت و مردم را از دنيا به عقبى دعوت كرد و در آخر زمان، به اسم احمدى پيدا شده و مردم را از عقبى به مولى دعوت مى‌نمايد؛
- خاتم انبيا و خاتم اوليا، از يك صنعند و منشأشان يكى است؛
- چشم ابليس، جسم آدم ديد، نه جوهر آدم. او، مغرور به نفس خود و مسرور به طاعت بى‌جان خود بود، لذا از مقام قرب محروم گشت؛
- معنى لعنت، بُعْد باشد و بُعْد، آن است كه چشم او جسم را بيند و از ديدن جان محروم باشد؛
- حقيقت عدم، عدم ادراك است وگرنه، همه، وجود است و عدم، خود نيست و «نيست» را چگونه وجود باشد؛
- شيخ را شمال، همچون يمين است و تحت، همچون فوق؛
- سرمد بحر وحدت، دائما در تلاطم است و موج برمى‌آورد و از هر موجى، فوجى پيدا مى‌شود؛
- رحمت عام، ريح است و ماء و نار و تراب و شامل ظواهر همه اشياست و باطن اين چهار عنصر، چهار جوهرند كه آنها واسطه‌ى مدار و قرار حقيقت انسانى هستند؛
- ذات، مرتبه‌ى دوم وجود است، چنان‌كه نفس، مرتبه‌ى دوم ذات است و به اشكال علويات و سفليات، شكل گرفته است؛
- سالك راه حقّ، چون قصد خانه‌ى حقيقى كند، بايد روى به حقيقت حجاز كند و پشت بر عالم مجاز آورد و به سخن هر دليلى عليل ذليل در چاه نرود؛
- شب قدر بسيط روز سرّ وحدت است بر شب كثرت و شب كثرت صورت تفرقه جمعيّت و وحدت است؛
- در عالم انسان، شب و روز، عبارت است از خفاء و ظهور و ظلمت و نور و تفصيل و اجمال و علم و جهل؛
- منصوب، حامل قرآن است، چنان‌كه محبوب، حامل فرقان است؛ آنچه متصل است به روح نبى، آن را قرآن و آنچه به روح ولى مربوط است، فرقان خوانند؛
- چون ساعت قيامت فرامى‌رسد، مرده‌دلان از بوى جان جان‌ها زنده شوند و سر از خاک طبيعت برآورند و اراضى نفوس، در حركت آيد و هر چه دارد از كنوز معارف و معانى، همه از غيب جنان به شهادت لسان آورد؛
- همه‌ى موجودات در غيب غيوب علم قديم، موجود بودند؛
- آن ملكى كه زمين را برداشته است، عبارت است از قوّت قديمه‌ى ازلى؛
- ملك، عبارت است از نفس نبوّت در عين و بناى عظيم هم اوست و از روى حروف «ميم» ملك، مكتوب است و مراد و «لام»، لوح معاد و «كاف»، كنه كلام ربّ عباد؛
- حجر، نام عقل اكبر است و «حاى» آن، به حيات و «جيم»، به تجليه‌ى سبحانى و «راء»، به ربّ الارباب اشاره است؛
- آنكه قايمه عرش بر ثرى است، عرش معدن علم حقّ است و اشارت است به علم روحى و شهادت؛
- شين «شجر»، اشاره است به شهادت و «جيم»، به جنّت جمال وجه و «راء»، به رضوان اكبر و «سه نقطه‌ى شين»، اشاره است به روح اللّه و روح القدس و روح الامين؛
- قوّت، چيزى را از عدم بيرون آورده و آن را جسمانى مى‌كند و مى‌راند تا منتهاى بَدْو؛
- حقيقت عصا، علم مطلق است؛
- عدل، آن است كه علم را آيينه‌ى جمال جلال باكمال سازى تا محل عكس نفس لاهوت باشد؛
- كلام، در مقام تلوين است و رؤيت، در مقام تمكين؛
- بدان كه منكر و نكير كه در قبر قالب انسان در سؤالند و جواب، سؤال، صورت منكر است و نكير و جواب، صورت مبشر است و بشير؛
- روح، سه حرف است: «را» است و «واو» و «حا»؛ «حا»، تقدير حقيقت اوست در حروف و الواح، «را»، تقدير رجوع اوست از خلق به حق در رسل و ملايكه و انبيا و «واو»، تقدير وجود است در وجود ولايت؛
- عقل، از روى تركيب حروف، اشاره است به عقل و قدرت و ارادت و هم‌چنين اشاره است به عدل و قول و فعل؛
- «قاف» قلب، قوّت است و قدرت و قرار، «لام» آن، لقاء و لبّ و حول و «باى» آن، برّ است و بار و بحر معانى و درر اسرار؛
- ملائكه، در كسوت طير ابابيل، اصحاب فيل را، «كعصف مأكول» گردانيدند و بيت‌اللّه، محروس و محفوظ و مصون ماند؛
- محمد(ص)، هم‌چنان‌كه از روى باطن، معنى بود در ملائكه، از روى ظاهر، معنى است در همه خلايق؛
- «الف»، مركّب از سه نقطه است و آن، اشاره است به سمع و بصر و علم؛
- انبيا، خلق را از دنيا به عقبى مى‌خوانند و اوليا، از عقبى به مولى.