صحیفه کامله سجادیه با ترجمه فارسی (غرویان)
صحيفه كامله سجاديه، ميراث گران‌بهاى برجاى‌مانده از چهارمين پيشواى معصوم شیعیان ، امام على بن الحسين(ع) است. اين كتاب شريف، گنجينه‌اى بديع و ثروتى تمام‌ناشدنى بوده و حقيقت آن، تحفه‌اى است الهى كه بر قلب عزيزترين انسان‌ها جارى شده است[۱]
| صحیفه کامله سجادیه با ترجمه فارسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غرویان، محسن (مترجم)
علی بن حسین(ع)، امام چهارم (نويسنده) ابراهیمی‌فر، عبدالجواد (مترجم) |
| ناشر | نشر الهادی |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1376 ش |
| زبان | عربی فارسی |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اين اثر، مجموعه‌اى است از دعاها كه از حيث سند و مضمون، بسيار معتبر بوده و بعد از قرآن، تنها اثرى است كه به‌صورت كتاب از اواخر قرن اول و اوايل قرن دوم هجرى در دسترس بوده و در نگاه اول، وجه عرفانى و اخلاقى آن بيش از ساير وجوه، جلب توجه مى‌كند. اين صحيفه از ادعيه‌اى تشكيل شده كه در واقع «قرآن صاعد» است و مى‌كوشد انسان را به‌نوعى با خداوند ارتباط دهد[۲]
اين نوشتار، به دنبال معرفى نسخه‌اى است كه توسط عبدالجواد ابراهيمى شاهرودى و محسن غرويان شاهرودى، به فارسى ترجمه شده است.
ساختار
كتاب با مقدمه كوتاهى از مترجمين آغاز شده و متن عربى صحيفه و ترجمه فارسى آن، در كنار يكديگر قرار گرفته است.
اين كتاب كه معروف به «أخت القرآن»، «انجيل اهل‌بيت(ع)» و «زبور آل محمد» است، دربردارنده 54 دعا از ادعيه امام سجاد(ع) بوده و از كتاب‌هاى بسيار پرارزشى است كه همواره مورد توجه بزرگان علماى اسلام قرار گرفته است[۳]
گزارش محتوا
در مقدمه مترجمين، به ويژگى‌هاى ترجمه كتاب، اشاره شده است[۴]
با مرورى بر كتاب، به نكاتى برمى‌خوريم كه گرچه به شكل دعا از سوى امام(ع) به ما رسيده است، ولى به‌روشنى ويژگى انسان را تبيين نموده و اساس و مبناى اصول تربيتى را ارائه مى‌دهد. با پى‌جويى دعاهاى اين كتاب، به كشف و بررسى مهم‌ترين مبانى تربيتى آن از جمله «خوددوستى»، «خدادوستى»، «كمال‌خواهى»، «ميل به جاودانگى»، «خوف و رجا»، «غفلت»، «دنيادوستى» و «اختيار»، دست مى‌يابيم كه به برخى از آنها اشاره مى‌شود:
- خوددوستى (حب ذات): گرچه عنوان دقيق «حب ذات» يا خوددوستى مستقيما در صحيفه سجاديه نيامده است، ولى جلوه‌هايى از آن به‌صورت‌هاى مختلف در بعضى از دعاها مشاهده مى‌شود. از جمله دعاى هفتم صحيفه است كه حضرت به هنگام كار دشوار و دل‌آزار يا پيشامدهاى سخت يا غم و اندوه، آن را چنين مى‌خواند: «اى آنكه گره‌هاى ناگوارايى‌ها به‌وسيله او باز مى‌گردد و اى آنكه تندى سختى‌ها به او شكسته مى‌شود و اى آنكه رهايى يافتن از گرفتارى‌ها و رفتن به‌سوى آسايش فراخى، از او درخواست مى‌گردد[۵]
- بنابراین، يكى از مهم‌ترين ويژگى‌هاى انسان كه منشأ بروز رفتارهاى انسان مى‌شود، خوددوستى است. خوددوستى، غريزه‌اى است كه اگر در مسير صحيحى قرار داده شود، منشأ عزت‌خواهى، سعادت و... مى‌شود. اما اگر غريزه خوددوستى به انحراف كشانده شود، روح استكبار و طغيان بر انسان چيره مى‌شود و منشأ رفتارهاى ناپسندى از قبيل خودپرستى، عجب و غرور و حرص مى‌شود[۶]
- خداخواهى و خداجويى: اين ويژگى در فطرت همه انسان‌ها نهفته است. انسان‌ها حتى كسانى كه در پيدا كردن مصداق حقيقى خداوند به اشتباه و انحراف رفته‌اند، هميشه به سراغ خدا و پرستش اويند. امام(ع) در نخستين دعا، بيانى دارد كه به فطرت خداجوى انسان اشاره مى‌كند: «به قدرت و توانايى خود آفريدگان را آفريد و آنان را به اراده و خواست خويش به وجود آورد، بى‌اينكه از روى مثال و نمونه‌اى باشد، سپس آنان را در راه اراده و خواست خويشتن روان گردانيد و در راه محبت و دوستى به خود بر انگيخت»[۷]
- دنيادوستى: امام(ع) در اين صحيفه، بيانات فراوانى در مورد نگرش به دنيا دارد كه از مجموع آنها دو نوع نگرش به دست مى‌آيد: نخست، مذمت دنيادوستى به‌خاطر زيان‌هاى آن؛ نظير: «و دوستى دنياى پست را كه از آنچه (سعادت و نيك‌بختى كه) نزد تو است، منع مى‌نمايد و از طلبيدن وسيله و دستاويز به‌سوى تو بازمى‌دارد و از تقرب و نزدیک شدن به (طاعت) تو غافل و بى‌خبر مى‌گرداند، از دلم بركن». در اين فراز، امام(ع) به يكى از مهم‌ترين زيان‌هاى دنيادوستى كه همان جلوگيرى از تقرب به خداست، اشاره مى‌كند و از اين جهت دنيادوستى را مورد مذمت قرار مى‌دهد[۸]
- نگرش دوم، درخواست دنيا براى عبادت و بندگى خدا؛ امام(ع) در اين زمينه مى‌فرمايد: «و مرا از كسب و روزى به دست آوردن با رنج، بى‌نياز كن و بى‌حساب روزى ده، تا از عبادت و بندگى تو براى به دست آوردن روزى بازنمانم و زير بار سنگينى زيان‌ها و بدى عواقب كسب نروم»[۹]
- غفلت: امام(ع) در دعاهاى فراوان و با بيانات مختلف، به اين ويژگى انسان پرداخته و با بيان موارد و مصاديق غفلت، انسان‌هاى غفلت‌زده را بيدار مى‌كند. ايشان موارد غفلت را بدين صورت بيان مى‌كند: غفلت از خود، غفلت از انجام وظايف و واجبات الهى، غفلت از عالم پس از مرگ، غفلت از وعيد، غفلت از نعمت‌ها و از همه مهم‌تر غفلت از خداست. در اين زمينه مى‌فرمايد: «و ما را از جانب خود به غفلت و نادانى گرفتار مكن؛ چون ما به‌سوى تو خواهان و از گناهان توبه‌كننده‌ايم»[۱۰]
با بررسى دعاهاى صحيفه سجاديه، به برخى از مهم‌ترين اصول تربيتى نظير: تقوى، توكل، كنترل و هدايت و... مى‌رسيم كه امام(ع) از آنها جهت اصلاح و تربيت انسان‌ها بهره مى‌برند. شرح برخى از اين اصول عبارتند از:
- اصل كنترل و هدايت: اين اصل، مبتنى بر مبانى چندى از جمله: خداجويى، خوددوستى و جاودان‌خواهى مى‌باشد. با استفاده از اين اصل، انسان بايد بر اساس مبناى خداجويى، به‌سوى توحيد و يكتاپرستى هدايت شود و بر اساس مبناى خوددوستى، محب و مطيع خدا شود و بسترى براى رسيدن به كمال و قرب به خدا برایش فراهم گردد. امام(ع) در دعاى بيستم با آوردن نمونه‌اى از خوددوستى، در مورد كنترل آن مى‌فرمايد: «و مرا در ميان مردم به درجه و مقامى سرفراز مفرما جز آنكه پيش نفسم مانند آن پست نمايى و ارجمندى آشكارا برایم پديد مياور جز آنكه به همان اندازه پيش نفسم براى من خوارى پنهانى پديد آورى». امام(ع) در اين فراز، به نمونه‌هايى از خوددوستى و روش كنترل آنها اشاره مى‌كنند. اگر چنانچه اين مصاديق خوددوستى كنترل نشوند، سبب بروز خصلت‌هاى زشت خودخواهى، خودپسندى و خودمحورى مى‌شود[۱۱]
- اصل تقوا: اين اصل بيشتر مبتنى بر مبناى خوف و بيم در انسان است و براى آن است كه ترسيدن‌ها و نگرانى‌هاى فطرى انسان، كنترل شده و امورى مثبت و مطلوب باشد. به اين معنى كه اگر قرار است انسان از امورى نگران باشد، بايد اين ترس فقط از خدا باشد؛ چراكه ترس‌هاى ديگر كاذب و بيهوده است. ترس از خدا يا تقوا و در نتيجه، پرهيز از گناه، از مهم‌ترين اصول تربيتى در صحيفه سجاديه است. امام(ع) در موارد مختلف به اين اصل مهم اشاره داشته و از خداى بزرگ درخواست مى‌كنند: «و پرهيزكارى را به من الهام نما»، «و تقوا و ترس از كيفر خود را از دنيا توشه‌ام قرار ده». درخواست‌هاى مكرر امام(ع) در اين دعاها و موارد ديگر مبنى بر توفيق و الهام تقوا، نشان‌دهنده اهميت اين اصل تربيتى در نظام تربيتى صحيفه سجاديه است[۱۲]
- اصل تذكر: اصل تذكر، مبتنى بر مبناى تربيتى غفلت است. بنا بر اين اصل، بايد انسان را از خواب غفلت بيدار نمود و آنچه را كه دانستنش براى او لازم است، به او فهماند و در موارد مختلف به او تذكر داد و يادآورى كرد تا از عواقب شوم غفلت رهايى يابد. بنابراین، امام(ع) در صحيفه كه سراسر ذكر و ياد خداست، با دعاهاى گوناگون نظير دعا به هنگام صبح و شام، دعا به هنگام بيمارى و... انسان را هماره متوجه خدا مى‌كند و بدين وسيله، غفلت را از وى مى‌زدايد. ايشان در دعاى هشتم (پناه بردن به خدا)، دعاى دوازدهم (اقرار به گناه)، دعاى سى‌ونهم (طلب عفو) و دعاهاى ديگر، ضمن اشاره به ويژگى غفلت در انسان، راه غفلت‌زدايى را ذكر و ياد خدا بيان مى‌كند و مى‌فرمايد: «و مرا در اوقات فراموشى (پيروى از نفس) به ياد خود آگاه ساز»، «و دل‌هاى ما را به ياد خود از هر يادى به كار آر»[۱۳]
درباره ترجمه
در ترجمه حاضر، كوشش شده است تا حتى‌الامكان، هيچ معنا و مفهومى از متن فروگذار نشده و درعين‌حال، ترجمه‌اى روان و سهل التناول ارائه شود[۱۴]
در اين كتاب، عبارات عربى و جملات فارسى بر اساس نسخه فيض‌الاسلام شماره‌گذارى شده تا مقابله متن عربى و ترجمه فارسى، به‌آسانى انجام شود و پيدا كردن ترجمه هر عبارت، به‌سهولت ممكن گردد[۱۵]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست موضوعات كلى صحيفه سجاديه و فهرست تفصيلى موضوعات، در انتهاى كتاب آمده است.
كتاب، فاقد پاورقى است.
پانويس
- ↑ ر.ک: ابراهيمى‌فر، على‌اصغر، 1381، ص30
- ↑ ر.ک: برزگر، ابراهيم، 1383، ص23
- ↑ ر.ک: يوسفيان، نعمت‌الله، 1390، ص67
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص7-8
- ↑ ر.ک: ابراهيمى‌فر، على‌اصغر، 1381، ص30
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص31-32
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص32-33
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: مقدمه مترجم، ص8
- ↑ ر.ک: همان
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. ابراهيمى‌فر، على‌اصغر، «مبانى، اصول، روش‌ها و اهداف تربيتى در صحيفه سجاديه»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: معرفت، شماره 57، شهريور 1381 (9 صفحه، از 30 تا 38). http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/.