موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين جلد 5
| موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عزاوی، محامی عباس (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | تاریخ العراق بین احتمالین |
| ناشر | الدار العربية للموسوعات |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1425 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | عراق - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 8 |
| کد کنگره | DS 70/9 /ع43 ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين نوشتۀ عباس عزّاوى محامى(متوفاى 1350) است.
اين كتاب، پژوهشى درباره حوادث و وقايع سياسى عراق از زمان اشغال آن از سوى مغولان تا پايان حاكميّت عثمانى‌ها و اشغال آن توسط انگليس است. اين تاريخ بر اساس اسناد و مدارك معتبر، حوادث را به صورت سالشمار و نيز بر اساس حكومت‌ها و حاكمان از سال 656 تا 1335 هجرى بيان داشته است. استمرار سنّت تاريخ‌نگارى را با شرح و شيوۀ سالشمار رويدادهاى مهم و وفيّات بزرگان است. در اين اثر با بيانى نو مى‌توان ديد، با اين تفاوت كه اثر، از تحليل و تفصيل برخوردار است.نويسنده به مناسبت، وضعيّت عراق و شهرهاى آن را از حيث جغرافيايى، فرهنگى و اقتصادى بررسى كرده و با معرفى حاكمان و اميران آن، روابط سياسى عراق با ديگر كشورها و نيز خسارت‌هاى مالى و انسانى كه بر اساس اين اشغال‌گرى‌ها بر عراق تحميل شده، تبيين كرده است.
ساختار
اين پژوهش در هشت مجلّد، به ترتيب ذيل نگارش يافته است:
مجلد اوّل - حكومت مغول(656-738 قمرى)(1258-1338 ميلادى)
مجلد دوّم - حكومت حلايريان(738-814 قمرى)(1338-1411 ميلادى)
مجلد سوم - دوران حكومت تركمانان، قراقويونلو و آق‌قويونلو(814-941 قمرى)(1411-1534 ميلادى)
مجلد چهارم - دوره اوّل حكومت عثمانى(941-1049 قمرى)(1534-1639 ميلادى)
مجلد پنجم - دوره دوم حكومت عثمانى(1049-1163 قمرى)(1534-1639 ميلادى)
مجلد ششم - دوره حكومت مماليك(1163-1247 قمرى)(1750-1831 ميلادى).
مجلد هفتم - دوره سوم حكومت عثمانى(1247-1289 قمرى)(1831-1872 ميلادى)
مجلد هشتم - پايان حكومت عثمانى(1298-1335 قمرى)(1872-1917 ميلادى)
گزارش محتوا مجلد پنجم
در جلد پنجم، حوادث تاريخى، تشكيلات ادارى، فرهنگ و تمدن سرزمين عراق در دوره دوّم حكومت عثمانى، در فاصله‌هاى 1048-1163 هجرى قمرى(1638-1750 ميلادى) بررسى شده است.
نويسنده حوادث تاريخى، اجتماعى و فرهنگى اين دوران را به گونه سال شمار تشريح نموده و همزمان به تاريخ و مماليك هم‌جوار؛ مانند صفويّه، ساير قلمروهاى عثمانى و دولت‌هاى كوچك محلّى توجّه نموده است.
اين جلد نيز با مقدّمه و نقد و بررسى منابع(كتابشناسى)آغاز مى‌گردد. منابع از:منابع محلّى همان است كه در جلد چهارم آمد و مراجع و مصادر رسمى در مورد:دولت عثمانى: تاريخ اسلحدار محمد آغا خواجه‌زاده، تاريخ راشد ابوالمكارم، معروف به راشد تاريخ جلبى‌زاده اسماعيل عاصم؛ معروف به جبلى‌زاده، تواريخ سامى و شاكر و تاريخ عزّى بعد از كتابشناسى، نويسنده يك بررسى كلى به اوضاع عراق در اين دوران مى‌كند: بعد از فتح دوباره عراق در 1048 توسط سلطان مراد چهارم، او «حسن پاشا كوچك» را به حكومت آنجا گماشت. پس از آن تا 1116 قمرى مجموعا 38 پاشا بر بغداد حكومت كردند كه همه به سبب بروز اختلاف با حكومت مركزى، يا شورش و اعلام استقلال، دوران حكومت كوتاهى داشتند. و آنها در جهت آبادانى بغداد گام مهمى برنداشتند. در زمان حكومت «حسن پاشا»(1116 - 1136 قمرى) و فرزندش «احمد پاشا» اوضاع بغداد تا اندازه‌اى سر و سامان يافت.
بعد از اين مقدّمه، حوادث و رويدادها اين، دوران بازگو شده كه عناوين مهم كتاب از اين قرارند.
واليان مختلف بغداد، بصره و موصل در اين دوره، ذكر وقايع دوران حكومت آنها، فرستادن سفير به سوى هند، ينادى مدارس و مساجد و پل‌ها واقعه احساء و شرح احوال اين شهر و دوران حكومت عثمانى، صلح بين ابراهيم پاشا حاكم بكرو حسين پاشا افراسياب، حوادث بصره، عصيان عشاير، عشاير عراق(بنى لام، غرير و شهوان، شمرء غزيه)، نظم و امنيّت در دوران حكومت حسين پاشا و احمد شاه، نظارت مملوكان بر امور، ماليات در دوران آنها، ساختن قعله‌هاى بسيار، دوبار محاصره نادر شاه، و مقاومت احمد پاشا.
بعد از اتمام حوادث مباحث ليست سلاطين عثمانى در اين دوران، ادارۀ عراق در اين زمان(مالى، قضائى، سپاهى)، ارتباط عراق و ايران، فرهنگ و تاسيس اوّلين چاپخانه در استانبول، در پايان خاتمه قرار دارد.
گزارش وضعيّت
فهرست‌هاى اعلام، اقوام، و قبائل و فرق، اماكن و آثار، كتب، الفاظ و اصطلاحات و تصاوير بعد از ذكر حوادث در پاورقى‌ها، آنچه از كتب در متن نقل شده است، آدرس آنها آمده است. در متن اگر مطلبى، نياز به توضيح داشته يا اعلام در متن ذكر شده و توضيح مى‌خواسته، در پاورقى گنجانده شده است.
منابع مقاله
دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 10 و 12 دانشنامه جهان اسلام، ج 3.