إدام القوت في ذكر بلدان حضرموت
| إدام القوت في ذکر بلدان حضرموت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سقاف، عبدالرحمن بن عبیدالله (نويسنده)
باذیب، محمد ابوبکر (محقق) خطیب، محمد مصطفی (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | معجم: جغرافی - تاریخی - ادبی - اجتماعی |
| ناشر | دار المنهاج |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1425 هـ.ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ادام القوت في ذكر بلدان حضرموت، كتابى است به زبان عربى، درباره تاريخ و جغرافياى حضرموت، تأليف عبدالرحمن بن عبيد الله سقاف.
ساختار
كتاب، از ساختار ذيل برخوردار است:
مقدمه علامه شيخ حمد الجاسر، يادداشتى به قلم دكتر محمد عبدالرحمن شميلة الأهدل، مقدمه محققان محمد ابوبكر عبدالله باذيب و محمد مصطفى الخطيب، مقدمه مؤلف و سه بخش و يك خاتمه.
گزارش محتوا
پس از كتاب النسبة إلى البلدان، تأليف طيب بامخرمه، كتاب حاضر اولين موسوعه جغرافيايى درباره حضرموت به شمار مى‌رود. حضرموت نام ناحيه وسيعى در شرق عدن و در كناره درياست كه صحرای «احقاف» در مجاورت آن بوده است. گويند حضرت هود(ع) در اين منطقه به خاك سپرده شده است. نام ديگر آن، «المهره» مى‌باشد. وجه تسميه آن به حضرموت بنا بر اقوال مختلف چنين است:
الف) بعضى آن را منسوب به «حضرموت بن قحطان» دانسته‌اند كه در اين مكان ساكن شده است؛
ب) عده‌اى آن را برگرفته از نام «حضرموت عمرو بن قيس بن معاويه» دانسته‌اند؛
ج) كسانى حضرموت را نام قبيله‌اى كه در اين منطقه ساكن بوده، ذكر كرده‌اند؛
د) در دوران گذشته جنگ سختى در آن‌جا رخ داده و بيشتر ساكنان آن كشته شده‌اند، لذا آن را «حضرموت»(هر كس در اين‌جا بوده، مرده است) گفتند.
«المهره»، از مَهَرة بن ميدان بن عمرو بن الخاف بن قصاعه گرفته شده و نيز نام قبيله‌اى بوده است. مردم اين منطقه در زمان حيات رسول خدا مسلمان شدند و پيامبر، زيد بن لبيد را حاكم بر آن‌جا و مأمور جمع‌آورى زكات آن قرار داد و كنده را نيز ضميمه ولايت او كرد.
پس از وفات پيامبر و آغاز خلافت ابوبكر، طايفه‌اى از كنده كه ساكن حَضْرَموت بودند، حاضر به پرداخت زكات به وى نشدند و گفتند كه تا زمانى كه رسول خدا زنده بود از وى اطاعت مى‌كرديم؛ اگر شخصى از اهل بيت او بر سر كار آيد، از وى اطاعت مى‌كنيم و ابوبكر هيچ حق حكومت و بيعت بر ما ندارد. زيد بن لبيد كه وضع را چنين ديد شبانه از آن منطقه گريخت و ضمن اشعارى ساكنين اين منطقه را مرتد ناميد.
البته ابوبكر، پس از مدتى سپاهى فرستاد و آنها را مغلوب نمود و تحت سلطه حكومت مدينه درآورد.
ساكنين حَضْرَموت در دوران خلافت امام على، از شيعيان حضرت به شمار مى‌رفتند و حتى سپاهى از سوى معاويه مأمور حمله به آن‌جا شد تا شيعيان را از بين ببرد؛ هر چند در آن زمان موفق به چنين كارى نگشت.
سقاف در اين كتاب مى‌كوشد كه شهرها و قريه‌هاى مشهور حضرموت را از نظر موقعيت و تاريخ و ساكنان و نيز خاندان‌هاى مشهور آن معرفى نمايد. وى، در لابه‌لاى مطالب كتاب از درج اشعار و اخبار و نيز نكات نغز و نوادر و شواهد برگرفته از داستان‌ها فروگذار نكرده و در بسيارى موارد نيز در صورت لزوم برخى مسائل فقهى و شرعى را نيز به تناسب مقام مطرح مى‌سازد. اين ويژگى‌ها به كتاب حاضر جايگاهى درخور داده، چرا كه مؤلف آن از اطلاعات وسيعى برخوردار است تا جايى كه با عنوان «عالم حضرموت» شناخته شده و به مقام مفتى ديار حضرميه منصوب گرديده است. مؤلف قبلا در كتابى ديگر با عنوان «بضاعة التابوت في تاريخ حضرموت» به نحو مبسوطترى به بررسى تاريخ حضرموت پرداخته و در اين كتاب در موارد بسيارى ما را به آن كتاب ارجاع مى‌دهد و با تعابيرى چون «و قد ذكرت في الأصل» يا «و هذا مفصل في الأصل» از آن ياد مى‌كند.
مؤلف، در اين كتاب مى‌كوشد به معرفى قبايل و خاندان‌هايى كه در هر يك از مناطق حضرموت سكونت گزيده‌اند و نيز تاريخ و اصول ايشان و معرفى رجال مشهور آنان بپردازد، ازاين‌رو مشاهده مى‌شود كه به نحو خاصى سعى در ثبت تاريخ زندگانى برخى از شخصيت‌هاى حضرمى كه در رونق اقتصادى جزيرة العرب نقش داشته‌اند، دارد؛ خاندان‌هايى نظير آل باخشب، آل باعشن، آل باخشوين، آل بقشان، آل شماخ، آل باناعمه، آل باحميش، آل العمودى و...
مؤلف، در خاتمه كتاب، به اختصار روش و شيوه خود را در نگارش و نيز نوع نگاه خود را به قضايا و حوادث بيان مى‌كند.
وضعيت كتاب
كتاب، مشتمل بر پاورقى‌هاى محققان و نيز فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
فهرست اعلامى كه مؤلف از آنها در كتاب نام برده است، فهرست اعلامى كه محققان در حواشى كتاب از آنها نام برده‌اند، فهرست الفبايى موضوعات و فهرست موضوعات.
منابع مقاله
مقدمه محققان و متن كتاب.