وفا، علی بن محمد
| نام | وفا، علی بن محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE10075AUTHORCODE |
«ابوالحسن على بن محمد بن محمد بن وفا»، مفسر، فقيه، اديب، شاعر و صوفى مشهور سده 8 قمرى در مصر بود.
او را قريشى و انصارى و نيز اصل وى را از اسكندريه دانسته‌اند. اغلب مآخذ، تولد او را در 759ق / 1358م، در قاهره ضبط كرده‌اند، اما شعرانى به خط خود او ديده كه تاريخ تولدش را صبح يك‌شنبه 11 محرم 761ق / 3 دسامبر 1359م نوشته است.
او بسيار باهوش و تيزبين بود؛ چنان‌كه در كودكى، شگفتى پدر را كه خود صوفى و شاعر بود، برانگيخت. درحالى‌كه كمتر از 20 سال داشت، اجازه يافته بود كه در مجامع سخن بگويد. برخى مآخذ، اجازه‌دهنده را پدرش دانسته‌اند؛ درحالى‌كه ابن وفا پدرش را در كودكى از دست داده بود و او و برادرش احمد تحت سرپرستى و تربيت شمس‌الدين محمد زيلعى قرار گرفته بودند و احتمالاً اين اجازه از سوى زيلعى بوده است.
ابن وفا، در 17 سالگى به جاى پدر بر مسند ارشاد نشست و به‌زودى شهرتى عظيم يافت. او در تصوف، تابع طريقت شيخ ابوالحسن شاذلى بود و گفته‌اند كه اذكار و ادعيه‌اى موزون و آهنگ‌دار به مريدانش تعليم داده بود كه سبب جلب توجه قلوب عامه مردم شده بود.
ابن وفا مردى خوش‌سيما و باوقار بود و ظاهرى آراسته داشت و به‌ندرت در ميان مردم ظاهر مى‌شد. اصحاب و پيروانش در تكريم و تعظيم او سخت استوار بودند و از بذل مال در راه او دريغ نداشتند، تا آنجا كه در دوستى و تعظيم او به غلو منسوب شدند. گفته شده كه او شيخى صاحب كرامت بود و كراماتى هم به او نسبت داده‌اند.
ابن وفا داراى اشعار و موشحاتى است در موضوعات و مضامين عرفانى و به گمان برخى از نويسندگان از اشعار او و پدرش بوى اتحاد و الحاد به مشام مى‌رسد. نوشته‌اند كه وى مالكى‌مذهب بوده است، اما اينكه او در اواخر عمر در خانه خود منبرى قرار داده بود و همان جا با اصحاب خويش نماز جمعه برپا مى‌داشت، با مذهب مالكى مغايرت دارد. او در ذى‌حجه 807 / ژوئن 1405 در سراى خويش واقع در الروضه (قاهره) وفات يافت و در قرافه در كنار مقبره پدرش مدفون گشت، اما اينكه شعرانى وفات او را 801ق ضبط كرده است، درست به نظر نمى‌رسد.
آثار
از ابن وفا تأليفات بسيار در تصوف و تفسير و فقه در دست است كه از آن جمله‌اند:
1. الباحث على الخلاص من سوء الظن بالخواص يا الباعث على الخلاص فى احوال الخواص؛
2. حزب ابن وفا يا حزب السادات؛
3. الدرجة العليا فى معاريج الانبياء؛
4. ديوان؛
5. ذكر الاخبار الواردة فى فضيلة الاذكار؛
6. رسالة فى التصوف؛
7. صلاة يا صلوات؛
8. العروش؛
9. كشف مرآت العيون؛
10. لباس الفتوة؛
11. المدخل الى معرفة الاسماء الالهية؛
12. المسامع الربانية؛
13. مفاتيح الخزائن العالية (يا العلية) در تصوف؛
14. موشحات؛
15. واردات الهية؛
16. الوصايا.
آثار نايابى نيز به نام وى ثبت شده كه عبارتند از:
1. تفسير القرآن؛
2. فصول مواعظ؛
3. الكوثر المترع فى الابحر الاربع، در فقه؛
4. بغية الرائد فى الدرر الفرائد؛
5. خزينة الفضائل و سفينة الافاضل؛
6. مرتضع ثدى الشفاء من منح الله تعالى على ابن الوفاء.
منابع مقاله
دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 5، ص 85، حسين لاشىء.