منهاج الطب
منهاج الطب "مدخلی بر علم طب مبتنی بر زیست شناسی اسلامی"
منهاج الطب ؛ عنوان کتابی است تخصصی در حوزه طب اسلامی-ایرانی که نویسنده (مرتضی بیات) با گرد آوری و تالیف آثار دانشمند محترم «آیت الله مرتضی رضوی» در تبیین زیست شناسی اسلامی و نیز تصحیح نظریات پزشک نامدار پاکستانی «مرحوم دکتر صابر ملتانی-1950 میلادی » (مبتکر نظریه اعضای مفرد) تلاش کرده است مباحث جدیدی را در حوزه زیست شناسی معرفی کرده و با ارائه "نظریه الگوریتم رفتارهای سلولی" ، مباحث جدیدی را در "روش شناسی طب سنتی" و قواعد نوینی را درچهار چوب "نظریه اعضای مفرد" ارائه نماید .
شناسنامه اثر
سرشناسه : بیات، مرتضی، ۱۳۶۵ -
عنوان و نام پديدآور : منهاج‌الطب : مدخلی بر علم طب مبتنی بر زیست‌شناسی اسلامی/ تالیف و تصنیف مرتضی بیات.
مشخصات نشر : قم: آوای ابتکار، ۱۳۹۷. مشخصات ظاهری : ۱۶۶ص. : مصور(رنگی).
شابک : 978-622-6086-08-0
وضعیت فهرست نویسی : فیپا
یادداشت : کتابنامه: ص. [۱۵۵] -۱۵۶.
عنوان دیگر : مدخلی بر علم طب مبتنی بر زیست‌شناسی اسلامی.
موضوع : پزشکی اسلامی
موضوع : *Medicine, Islamic
موضوع : پزشکی سنتی
موضوع : Traditional medicine
موضوع : پزشکی اسلامی -- نسخه‌ها و دستور‌العمل‌ها
موضوع : *Medicine, Islamic-- Formulae, receipts, prescriptions
موضوع : پزشکی در قرآن
موضوع : Medicine in the Qur'an
موضوع : پزشکی اسلامی -- احادیث
موضوع : *Medicine, Islamic -- Hadiths
رده بندی کنگره : R۱۲۸/۳/ب۹م۸ ۱۳۹۷
رده بندی دیویی : ۶۱۰/۹۱۷۶۷۱
شماره کتابشناسی ملی : ۵۲۱۹۱۷۹
پیشگفتار
طب سنتی؛ این درخت پهناور کهن سال؛ اکنون در جایگاهی است که جلوه باشکوه، سایه‌سار وسیع و شاخه‌های رفیع آن هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند. میوه‌های کوچک و بعضاً نارسِ خشکیده‌ای که در اطراف این درخت پهن پیکر به زمین افتاده، گویای مثمر بودن آن است. اغلب رهگذران و تماشاگران مجذوب در این شکوه فریبا، غافل از این نقیصه بزرگ، معطوف تماشا و تفریح در خنکای دلنشین سایه‌سار آن، مدتی را سپری کرده و بی‌تفاوت از کنار انبوه این میوه‌های ناقص و نارس عبور می‌کنند و شرح سیاحت خود را برای نادیده‌گان این پدیده می‌گویند و می‌نویسند؛ اما چرا چنین نقیصه‌ای بر احوال این درخت عارض گشته؟ چه آفتی سبب بروز این پدیده شده است؟ چرا یک درخت مثمر بدین عظمت محصولاتی ناقص و نارس را پروریده است؟ اگر نیک بنگریم در برخی از شاخه‌های بالادست آن، میوه‌های درشت و شادابی پیداست؛ لیکن تعداد این میوه‌های مرغوب بسیار اندک است. آب، غذا و نور از ملزومات اصلی حیات زیستی گیاهان و درختان است؛ اما روند رشد پایدار و مطلوب یک درخت مثمر، وابسته به «شناخت شاخه‌های زائد» و «هرس» آنهاست. افزایش مقادیر آب و غذا منهای «هرس مناسب» نه تنها باعث ثمردهی آن نخواهد شد بلکه حجم شاخه‌های آن را نیز افزایش خواهد داد. مشکل اصلی درخت پهناور طب سنتی نیز این است که هرسال بزرگ و بزرگتر می‌شود و کسی درفکر هرس آن نبوده و این رشد فزاینده باعث شده تا از کیفیت محصول این درخت عزیز الوجود کاسته شود.
و اما بعد؛
فقدان وجود یک الگوریتم منطقی (قابل محاسبه) در ساز وکارهای تشخیصی، درمانی و داروسازی طب سنتی باعث شده است که طب سنتی در ساختارهای توصیفی (کیفی)، افواهی، سلیقه‌ای و تقلیدی محصور گشته و مانع از استاندارد سازی و ارزیابی‌های علمی گردد. با بهره‌گیری از آثارمکتوب دانشمند محترم «آیت الله مرتضی رضوی» در تبیین زیست‌شناسی اسلامی و نیز تصحیح نظریات مرحوم «دکتر صابر ملتانی» (مبتکر نظریه اعضای مفرد) در حدّ وسع خویش تلاش کرده‌ام تا معبری در اذهان محققان و اندیشوران حوزه علم طب ایجاد گردد. امیدوارم این کتاب سر آغازی در جهت پی‌ریزی مبانی طب اسلامی- ایرانی قرار گیرد.
{رَبّ اَدخِلنی مُدخلَ صِدق وَ اَخرِجنی مُخرِجَ صِدق}
فهرست مطالب
مقدمه استاد مهدی صیادی
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول: زیست‌شناسی اسلامی - «مسئله حیات و روح»
ارکان حیات
پیدایش حیات و روح باکتریائی
پیدایش گیاه و حیات نباتی
فرق اساسی میان ترانسفورمیسم و اسلام در تحوّل و تکامل حیاتمندان
چگونگی پیدایش عامل حیات (روح) از نظر اسلام
پیدایش حیوان و روح غریزه
پیدایش انسان و روح فطرت
ادلّۀ دیگر زیست‌شناسی بر استقلال آفرینش آدم و عدم انشعاب آن از نوعی از حیوانات
فیکسیسم
تعدد روح در پیکر انسان از نظر قرآن
تعداد عوامل حیات و روح‌ها در وجود انسان
ویژگی انسان‌شناسی اسلامی
فصل دوم: اصول (روش‌شناسی) طب اسلامی- ایرانی «متدولوژی»
دانش ایمنی در اسلام
ایمنی انسان
جایگاه مکتب تشیّع و فلسفه آن در تبیین علم طب
روش‌شناسی حفظ الصحه (بهداشت، تندرستی)
تعریف علم طب
روش‌شناسی علاج (درمان)
ایمنی و تغذیه از نظر اسلام
جنون گاوی
مسوخها و یك اصل علمی زیست‌شناسی
گزینش از میان غذاهای حلال
فصل سوم: ساختارشناسی انسان مبتنی بر زیست‌شناسی اسلامی «فیزیولوژی»
مبحث اول: سلول‌شناسی
دابّه
سلول
مبحث دوم: روح‌شناسی
مبحث سوم: بافت‌شناسی
بافت‌های عصبی
بافت‌های عضلانی(ماهیچه‌ای)
بافت‌های غددی (پوششی، قشری، غشائی)
بافت‌های الحاقی (پیوندی - همبند)
مبحث چهارم: خون‌شناسی
تعریف خون
اخلاط - بدل مایتحلّل
تعریف اخلاط
خلط صفرا
خلط بلغم
خلط سودا
بخار، ریاح، دخان، ارواح، گاز
مبحث پنجم: اندام‌شناسی
اعضای حیاتی
اعضای غیر حیاتی (پایه)
مهندسی قرارگیری بافت‌ها در اعضای بدن
فصل چهارم: روابط شبکه‌ای حاکم بر سلولها «الگوریتم رفتارهای سلولی»
مبحث اول: نظریه اعضای مفرد (دکترمحمد صابر ملتانی 1950 میلادی)
چگونگی پیدایش امراض در نظریه اعضای مفرد
مبحث دوم: قواعد تعادل و پایداری اعضای مفرد
مبحث سوم: الگوریتم رفتارهای سلولی
الگوریتم رفتارهای سلولی در تحریک نظام غدد
الگوریتم رفتارهای سلولی در تحریک نظام اعصاب
الگوریتم رفتارهای سلولی در تحریک نظام عضلات
شرح نظام غدد
شرح نظام اعصاب
شرح نظام عضلات
فصل پنجم: علم العلامات «تشخیص افتراقی»
مبحث اول: علائم تحریکات
علائم «کلّی» تحریک نظام غدد (تحریک غددی)
علائم «کلّی» تحریک نظام اعصاب (تحریک اعصابی)
علائم «کلّی» تحریک نظام عضلات (تحریک عضلانی)
مبحث دوم: ادرار شناسی، بول، قاروره
نقش نظام عضلات در تولید ادرار (سیستم فیلتراسیون گلومرولی)
نقش نظام غدد در توقف ادرار (سیستم بازجذب توبولی)
نقش نظام اعصاب در اخراج ادرار
رنگ ادرار به لحاظ تحریکات
حجم ادرار به لحاظ تحریکات
PH ادرار به لحاظ تحریکات
مبحث سوم: مدفوع شناسی، بُراز
مبحث چهارم: نبض‌شناسی
نبض مفرد
اجناس نبض
مقام نبض
مقدار نبض
حجم نبض
حرکت نبض
قوّت نبض
قوام رگ
نبض مرکّب
نبض اعصابی
نبض عضلانی
نبض غددی
فصل ششم: علم الادویه - دانش داروشناسی «فارماکولوژی»
علم مفردات
علم مرکّبات
روش‌شناسی تعیین مزاج مفردات به لحاظ تحریکات اعضای مفرد
تعیین مزاج مفردات برپایه عناصر و مواد موجود در مفرده
تعیین مزاج مفردات برپایه نوع تحریک (اعصابی - عضلانی- غددی)
بررسی PH
بررسی طعم
بررسی افعال
مزاج فصول و بروج
فهرست منابع و مآخذ
ضمائم( تصاویر رنگی در نبض شناسی)
تعریف اخلاط
اخلاط عبارتند از مجموع مواد (عناصر آلی،یون‌ها،گازها،آنزیم‌ها،هورمون‌ها و...) تشکیل دهنده ساختمان خون (پلاسما، سلول‌های خونی) که منجر به «تغذیه» یا «تحریک» سلولها می‌شوند.
اخلاط به سه بخش کلّی تقسیم بندی می‌گردند:
1. خلط صفرا:مُعرّفِ «غذا» یا «محرّکِ» سلولها و بافت‌های غددی.
2. خلط بلغم: مُعرّفِ «غذا» یا «محرّکِ» سلولها و بافت‌های عصبی.
3. خلط سودا: مُعرّفِ «غذا» یا «محرّکِ» سلولها و بافت‌های عضلانی یا بافت‌های همبند.
الگوریتم رفتارهای سلولی
در مقدمه کتاب توضیح داده شد که جهان بدین عظمت تابع مجموعه‌ای از« قوانین به هم پیوسته» است:
{ قدجعل الله لکل شئ قدرا }
{ وکل شئ عنده بمقدار }
در این چرخه مدوّن و منظّم مخلوقات حتی کوچکترین ذره عالم نیز بر اساس قانون مخصوص به خود، به زنجیره همان قوانین پیوسته است و سلولها نیز جزئی کوچک از این عالم بوده و تبعاً بر اساس قوانین مقدّر شده عمل می‌کنند.
رفتارهای معیّن سلولها تابع یک الگوریتم مشخص هستند که بوسیله آن الگوریتم می‌توان « رفتار حال» آنها را تشریح و «رفتار آینده» آنها را نیز محاسبه و پیش بینی کرد.
بر این اساس فرایند محاسبه را «طبابت» و شخص محاسبه گر را «طبیب» می‌نامیم.
سلول‌های بدن ما برپایه آن الگوریتم، دارای روابط شبکه‌ای جالبی هستند که همین روابط، چرخه سوخت و ساز بدن را تشکیل داده و انسان را از ابتدای خردسالی به سوی کهنسالی و مرگ همراهی می‌کنند.
سخن پایانی
انسان به عنوان جزئی از طبیعت وقتی «قوانین حیات» را نداند، به جای تعامل، به تقابلِ با آن روی خواهد آورد.
نشانی پستی نویسنده:
mortezaa.bayat@chmail.ir
منابع و ماخذ
قرآن کریم.
-انسان وعلوم انسانی در صحیفه سجادیه؛ مرتضی رضوی؛ جلد اول و دوم؛ نشر الکترونیک سایت بینش نو؛ 1393ش.
-بحار الأنوار؛ محمد باقر بن محمد تقى مجلسى؛ جلد 10 و 58؛ بیروت؛ دار إحیاء التراث العربی؛ چاپ دوم؛ 1403 ق.
-تبیین جهان و انسان؛ مرتضی رضوی؛ نشر الکترونیک سایت بینش نو؛ 1372ش.
-التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ حسن مصطفوی؛ تهران؛ مرکز الکتاب للترجمة و النشر؛ 1402 ق.
-تحقیقات اسرار النبض؛ محمد یاسین دنیاپوری؛ لاهور؛ نشر یاسین دواخانه و طبی کتب دنیاپور.
-تشیع و فراگیری جهانی اش؛ مرتضی رضوی؛ نشر الکترونیک سایت بینش نو؛ 1392ش.
-خلاصه الحکمه؛ سید محمد حسین عقیلی خراسانی شیرازی؛ جلد اول؛ انتشارات اسماعیلیان؛ چاپ اول؛ 1385ش.
- دانش ایمنی در اسلام؛ مرتضی رضوی؛ انتشارات مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت و بهداشت کار؛ 1379ش.
-دانش نامه احادیث پزشکی؛ محمد محمدی ری شهری؛ جلد اول؛ انتشارات دار الحدیث؛ چاپ یازدهم؛ 1390ش.
-دو دست خدا؛ مرتضی رضوی؛ نشر الکترونیک سایت بینش نو؛ ش1387.
-الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة؛ اسماعیل بن حماد جوهری؛ بیروت؛ دار العلم؛ چاپ سوم؛ 1404 ق.
-علل الشرائع؛ محمد بن على ابن بابویه؛ جلد اول؛ قم؛ نشركتاب فروشى داورى؛ چاپ اول؛ 1385 ش.
-فیزیولوژی پزشکی گایتون و هال 2011؛ جان ای.هال؛ ترجمه: حوری سپهری،علی راستگار فرج زاده،کامران قاسمی؛ جلد اول و دوم؛ انتشارات اندیشه رفیع؛ 1389 ش.
-قرآن و نظام رشته‌ای جهان؛ مرتضی رضوی؛ نشر الکترونیک سایت بینش نو؛ 1388ش.
-کلیات تحقیقات صابر ملتانی؛ محمد صابر ملتانی؛ جلد اول وجلد دوم؛ پاکستان؛ نشر اداره مطبوعات سلیمانی؛ 2012م.
-لسان العرب؛ ابن‌منظور‌محمد بن مکرم؛ بیروت؛ دار صادر؛ چاپ سوم؛ 1414 ق.
-محی الدین در آیینه فصوص؛ مرتضی رضوی؛ جلد اول؛ انتشارات فخر دین (قفسه کتابخانه مجازی بینش نو)؛ 1382ش.
-مخزن الادویه؛ سید محمد حسین عقیلی خراسانی شیرازی؛ نشر سبزآرنگ با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ چاپ دوم؛ 1390ش.
-معجم مقاییس اللغة؛ احمدابن‌فارس؛ بیروت؛ دار الکتب الاسلامیة؛ چاپ سوم؛ 1420 ق.
-مفردات ألفاظ القرآن؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی؛ قم؛ ذوی القربی؛ چاپ پنجم؛ 1426 ق.
-مکتب در فرآیند تهاجمات تاریخی؛ مرتضی رضوی؛ نشر الکترونیک سایت بینش نو؛ 1387ش.
-نرم افزار جامع الاحادیث 5/3؛ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ قم.