موسوعة مصطلحات أصول الفقه عند المسلمين

موسوعة مصطلحات أصول الفقه عند المسلمین
پدیدآوران	عجم، رفیق (نويسنده)
ناشر	مکتبة لبنان ناشرون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1998 م
چاپ	1
موضوع	اصول فقه - دایرةالمعارف‏ها و واژه نامه‏‌ها
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏147‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏3‎‏م‎‏9‎‏ ‎‏1377‎‏ب
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مصطلحات أصول الفقه عند المسلمين، تأليف رفيع العجم، نويسنده لبنانى است كه به زبان عربى در دو مجلد منتشر شده است. اين كتاب، فرهنگى گسترده در تبيين و توضيح اصطلاحات اصولى و اثرى ارزشمند است.

ساختار

در اين اثر، پس از مقدمه‌اى كه به تاريخ تكوين و تدوين، تطورات، روش‌ها و موضوع و مضمون دانش اصول پرداخته، روش تحقيق اين موسوعه و منابع مورد استفاده در آن تشريح شده است. سپس متن موسوعه آغاز مى‌گردد كه بالغ بر 1722 صفحه مى‌باشد و در آن 1420 اصطلاح اصولى و واژگانى كه در فهم مرادات و مفردات علم اصول مدخليت دارند، تشريح شده است. به دنبال آن ريشه‌هاى لغوى اصطلاحات يا مدخل‌ها در 62 صفحه استخراج گرديده و پس از آن در سه بخش، معادل انگليسى و فرانسوى هريك از موضوعات و مداخل عربى آورده شده؛ به اين ترتيب: عربى - فرانسه - انگليسى؛ انگليسى - فرانسه - عربى؛ فرانسه -انگليسى - عربى.

گزارش محتوا

نويسنده در مقدمه كتاب، اصول فقه را علمى «روشى، تشريعى و لغوى» معرفى مى‌كند كه اختصاص به مسلمانان دارد و با استفاده از آن بسيارى از مشكلات نقلى و عقلى و نصى برطرف گرديده و به‌صورت مخزن كاملى از مصطلحات درآمده است.

خاستگاه علم اصول فقه و ريشه آن از جمله مباحث كتاب است. نويسنده، پيشينه اين علم را با ذكر شواهدى به زمان عمر بن خطاب و على بن ابى‌طالب(ع) نسبت مى‌دهد كه از قواعد اصولى استفاده كرده‌اند.

البته علماى مذاهب مختلف در اينكه اولين واضع علم اصول فقه و اولين مصنف جامع اين علم چه كسى بوده است، اختلاف كرده‌اند. مالكيه مالك بن انس و حنفيه ابوحنيفه را اولين كسى مى‌دانند كه شيوه اصولى داشته است. گروهى معتقدند كه ابويوسف اولين كسى است كه كتابى در اصول فقه بر مذهب ابوحنيفه تأليف نمود، اما اين كتاب به دست ما نرسيده است.

شيعه اماميه اولين مدوّن اصول فقه را امام محمد باقر(ع) و پس از آن امام جعفر صادق(ع) مى‌داند.

از مباحث ديگرى كه در ادامه مباحث، مورد بررسى قرار گرفته است عبارت است از: مضمون علم اصول فقه، هدف موسوعه مصطلحات اصول فقه و ويژگى‌هاى آن و شيوه تحقيق موسوعه.

در اين اثر، مصادر هر مدخل با ذكر نام مؤلف و كتاب و شماره صفحه و سطر درج شده است. اصطلاحات بر اساس حروف، سامان يافته و به‌تفصيل درباره آنها با مراجعه به كهن‌ترين متون و منابع اصولى بحث شده است. مدخل‌ها بر حسب موضوع، كوتاه و بلند نگاشته شده‌اند. در تدوين كتاب از منابع اصولى شيعى، به‌ويژه از منابع متأخر فراوان استفاده شده است.

كتاب عمدتاً با عنايت به منابع اهل سنت فراهم آمده و البته از چهار منبع شيعى نيز استفاده شده كه عبارتند از: «اصول كافى»، كلينى، «أصول الفقه»، مظفر، «الذريعة»، سيد مرتضى و «مبادئ الوصول»، علامه حلى.

اين موسوعه اثرى است مرجع و ماندنى كه به‌تفصيل، موضوعات و مسائل و مفردات علم اصول را تشريح نموده است.

وضعيت كتاب

در پايان كتاب فهرست موضوعات يا مدخل‌ها در 57 صفحه به ترتيب حروف الفبا ذكر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. مقاله گام‌هاى مبارك در مرجع‌نگارى‌هاى دانش اصول فقه، سيد مصطفى مطبعه‌چى اصفهانى، مجله فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)، پاييز 1384، شماره 45، ص233-234.