موسوعة كلمات الإمام الحسين علیه‌السلام
| موسوعه کلمات الامام الحسین علیه‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سازمان تبلیغات اسلامی. پژوهشکده باقر العلوم. گروه حدیث (نويسنده) |
| ناشر | نشر معروف |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1373 هـ.ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حسین بن علی(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - احادیث حسین بن علی(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - کلمات قصار |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 41/7 /ش4م8 |
موسوعة كلمات الإمام الحسين(ع)، از آثار پژوهشگران گروه حديث پژوهشكده باقرالعلوم(ع)، وابسته به سازمان تبليغات اسلامى، محمود شريفى، سيّد حسين زينالى، محمود احمديان و سيّد محمود مدنى است كه در آن كوشيده‌اند تا همه روايات حضرت امام حسين(ع) را كه در منابع متعدد ذكر شده، در يك اثر جمع و تنظيم كنند.
ساختار
اين كتاب از دو جزء، به ترتيب ذيل تشكيل شده است: جزء اول، سخنان امام حسين(ع) بر طبق ترتيب زمانى (شامل چهار فصل به اين ترتيب: 1. سخنان ايشان در زمان پيامبر(ص)؛ 2. سخنان ايشان در زمان امامت حضرت امام على(ع)؛ 3. سخنان ايشان در زمان امامت حضرت امام حسن(ع)؛ 4. سخنان ايشان در زمان امامت خودشان) و جزء دوم، سخنان حضرت امام حسين(ع) بر اساس موضوع (شامل پنج فصل به اين ترتيب: 1. عقايد؛ 2. احكام؛ 3. اخلاق؛ 4. ادعيه؛ 5. اشعار).
پديدآورندگان، موفق شده‌اند با جستجو و تلاشى علمى و قابل تقدير تعداد 1045 روايت و دعا و شعر از آثار حضرت امام حسين(ع) را يافته و تنظيم و نقل كنند. در اين اثر، همه روايات و ادعيه و اشعار به دو صورت پياپى و متناوب شماره‌گذارى شده است.
گزارش محتوا
در باره روش و محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
- گردآورندگان، در مقدمه - كه زمان و مكان نگارش آن را مشخص نكرده‌اند - يادآور شده‌اند كه منزلت معنوى و علمى و اجتماعى حضرت سيدالشهداء سلام‌الله‌عليه در نزد همه فرقه‌هاى اسلامى، بس رفيع و در نتيجه سيره و سخن آن بزرگوار نيز حجتى معتبر است؛ پس شايسته است كه رفتار و گفتار ايشان به‌عنوان سرمشق و درس زندگى و قيام و حركت قرار داده شود[۱]
- پديدآورندگان براى به دست آوردن مجموعه كاملى از آثار و روايات حضرت امام حسين(ع)، جلساتى را برگزار كرده و در طى آن فهرستى از كتاب‌ها و منابعى كه احتمال مى‌رفته مطلبى از آن امام بزرگوار(ع) در آنجا نقل شده باشد، فراهم نموده‌اند و در تنظيم اين فهرست به منابع حديث، تاريخ، تفسير و فقه در نزد شيعه و سنى مراجعه و نظر كرده و در اين مسير از راهنمايى برخى از خبرگان و كتاب‌شناسان و مراكز پژوهشى استفاده كرده‌اند[۲]
- پديدآورندگان، اسامى هفت كتاب از كتاب‌هايى را كه تاكنون براى گردآورى سخنان حضرت امام حسين(ع) نوشته شده، ذكر كرده (مانند «سخنان حسين(ع) از مدينه تا كربلا»، تأليف محمدصادق نجمى و «أدب الحسين و حماسته»، نوشته احمد صابرى همدانى) و يادآور شده‌اند كه كوشش اين نويسندگان مشكور است، ولى آنان موفق نشده‌اند كه همه سخنان حضرت امام حسين(ع) را جمع كنند[۳]
- اثر حاضر محصول حدود سه سال تلاش پژوهشگران مذكور است كه به‌صورت پيوسته فعاليت علمى كرده‌اند[۴]
- در مورد ارزش سندى روايات مذكور در اين اثر يادآور مى‌شود كه در اين كتاب همه روايات به همان صورت كه در منابع آمده در يك مجموعه جمع‌آورى شده است؛ هرچند برخى از آن‌ها، ضعيف يا مردود است، ولى پديدآورندگان به اين مطلب اعتنايى نكرده‌اند و البته مواردى را كه يقين به ساختگى بودنش داشته‌اند، حذف نموده‌اند.
- رواياتى را كه حضرت امام حسين(ع) از ساير معصومين(ع) نقل كرده و خودش هيچ مطلبى را بر آن‌ها نيفزوده، در اين اثر ذكر نشده است[۵]
- پديدآورندگان يادآور شده‌اند كه در مواردى حتى برخى از سخنان مشهور و معروف امام حسين(ع) را در منابع جستجو كرده، ولى نيافته‌اند، مانند جمله «إن الحياة عقيدة و جهاد» و «إن كان دين محمّد(ص) لم يستقم إلا بقتلي فيا سيوف خذينى»[۶]
- پديدآورندگان، نقشه تقريبى مسير حركت حضرت امام حسين(ع) از مكه تا كربلا را ترسيم كرده و آورده‌اند[۷] روشن است كه اين نقشه، مفيد است؛ هرچند با ذكر مقياس و مشخصات و با بهره‌گيرى از روش علمى تنظيم نشده است. پديدآورندگان محترم مى‌توانستند با مراجعه به منابع علمى معتبر و نقشه‌هاى علمى منتشرشده در كتاب‌هايى مانند اطلس تاريخ اسلام كه به‌وسيله سازمان جغرافيايى ارتش جمهورى اسلامى ايران منتشر شده است و... به نقشه‌اى علمى و مناسب دست يابند.
- يكى از روايات جالب اين اثر چنين است: «روزى يك اعرابى به حضرت امام حسين(ع) رسيد و گفت ديه كاملى را ضمانت كرده‌ام، ولى توان پرداختش را ندارم. با خودم گفتم كه از كريم‌ترين مردم مى‌خواهم كه مشكلم را حل كند و كريم‌تر از آل‌محمد(ص) كسى را نيافتم. امام(ع) فرمود: از تو سه مسئله مى‌پرسم، اگر يكى را پاسخ دادى ثلث مال را به تو مى‌دهم و اگر دو تا را پاسخ دادى دوسوم آن را و اگر هر سه را پاسخ دادى همه خواسته‌ات را به تو مى‌دهم. اعرابى گفت: اى فرزند رسول‌خدا(ص) آيا از مثل منى پرسش مى‌شود، درحالى‌كه شما خود اهل علم و شرف هستيد؟! امام(ع) پاسخ داد: بله چون از رسول‌خدا(ص) شنيدم كه: «المعروف بقدر المعرفة». اعرابى گفت: هرچه مى‌خواهيد بپرسيد؛ اگر دانستم، جواب مى‌دهم وگرنه از خودتان ياد مى‌گيرم. امام(ع) پرسيد: كدام عمل برتر است؟ اعرابى گفت: ايمان به خدا. امام(ع) پرسيد: راه نجات از هلاكت چيست؟ اعرابى گفت: اطمينان به خدا. امام(ع) پرسيد: زينت‌بخش انسان چيست؟ اعرابى گفت: علم همراه با حلم. امام(ع) پرسيد: اگر اين را نداشت، چه؟ اعرابى گفت: مال همراه با مروّت. امام(ع) پرسيد: اگر اين را هم نداشت، چه؟ اعرابى گفت: فقر همراه با صبر. امام(ع) پرسيد: اگر اين را هم نداشت، چه؟ اعرابى گفت: صاعقه‌اى از آسمان كه بيايد و او را هلاك كند كه اين سزاى اوست. امام حسين(ع) خنديد و كيسه‌اى به او داد كه در آن هزار دينار بود و همچنين انگشترى خودش را به او داد كه قيمت نگينش دويست درهم بود و گفت: اى اعرابى طلا را بگير و به بدهكاران بده و انگشتر را هم براى هزينه زندگى‌ات خرج كن. اعرابى مال را گرفت و گفت: خدا داناتر است كه رسالتش را در كجا قرار دهد[۸]
وضعيت كتاب
پديدآورندگان، منابع روايات و ادعيه و اشعار نقل شده را در پاورقى‌ها آورده‌اند[۹] و گاه معناى لغوى برخى از واژه‌ها را ذكر كرده‌اند[۱۰] و همچنين گاهى توضيحى در مورد تعابير و اصطلاحات سند و حديث آورده‌اند مانند بيان معنا و مقصود از اصطلاح «العالم» در صورتى كه بدون قرينه يا همراه با قرينه استعمال شود[۱۱] و گاه اختلاف منابع در ذكر عبارات روايات را مشخص كرده‌اند[۱۲] و...
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.