الإمامة و التبصرة من الحيرة
| الإمامة و التبصرة من الحیرة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مدرسه الامام المهدی(عج) (محقق) ابن بابویه، علی بن حسین (نویسنده) |
| ناشر | مدرسة الإمام المهدی(علیه‌السلام) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1363 ش یا 1404 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | امامت - احادیث محمد بن حسن(عج)، امام دوازدهم، 255ق. - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 223/2 /الف2الف8 |
الإمامة و التبصرة من الحیرة اثرى از ابوالحسن على بن الحسین بن بابویه القمى معروف به صدوق اول، که به موضوع امامت به نحو عام و به موضوع غیبت امام مهدى علیه الصلاة و السلام به طور ویژه پرداخته است.البته مباحثى که دربارۀ امامت به نحو عام در این اثر آمده مباحثى است که با امر غیبت و شؤون آن مرتبط است نه مباحث اصل امامت.با پیچیدگى‌هاى خاصى که داراست.از این‌رو، روى سخن در این اثر با کسانى است که به «امامت» به‌عنوان اصلى از اصول مذهب باور دارند و لیکن در شخص هر امامى پس از امام دیگر با هم اختلاف نظر پیدا نموده‌اند.
این معنا از عناوین ابواب کتاب به خوبى پیداست.خط سیرى که در این ابواب دنبال مى‌شود
اتصال سلسلۀ امامت از زمان حضرت آدم علیه‌السلام و خالى نبودن زمین از امام و حجت خدا (چه حاضر و چه غائب) و نیز انحصار امامت در خاندان محمد مصطفى صلى اللّه علیه و آله و سلّم حسب نصوص وارده مى‌باشد.مؤلف در ابواب 6 تا 17 کتاب حاضر به نقد دیدگاه‌هاى کسانى مى‌پردازد که از امامت ائمه اثناعشر روى گردانده و به امامت کسانى دیگر از این خاندان معتقد شده و یا اینکه در یکى از ایشان متوقف گشته‌اند.در برخى دیگر از ابواب کتاب با اعتقاد فرقه‌هایى از شیعه که به انکار امامت برخى امامان دوازده‌گانه و یا شک در امامت ایشان گردیده و یا کسى را با امام در امر امامت شریک ساخته‌اند به معارضه و مبارزه پرداخته است.
اما در خصوص موضوع «غیبت» مؤلف کتاب دست به ابداع و نوآورى زده است‌چرا که میان روش اهل حدیث که تنها بر نصوص اعتماد مى‌ورزند و بین اسلوب اهل کلام که به بحث آزاد رهاى از قید و بند نصوص ملتزمند گرد آورده است.از این‌رو وى در مقدمۀ کتاب تمام فروض و تشکیکات را به روش متکلمان مورد بررسى قرار داده سپس نتایج به دست آمده را براى رسیدن به محتواى نصوص به کار مى‌گیرد.از سویى چونان محدثى محض به بررسى حدیث از جوانب مختلف پرداخته تا سرانجام به نتایج مورد نظر براساس تعبّد و انقیاد به سنت شریف معصومان علیهم‌السلام دست یابد. مع الأسف اثر حاضر دچار نقص و کاستى شده و بخشى که مرتبط با موضوع بحث یعنى امام مهدى علیه‌السلام و غیبت ایشان است در دسترس نیست اما خوشبختانه آن مقدار که از آن باقى مانده خط سیر بحث را به نحو کلى براى ما ترسیم مى‌نماید و هدف اصلى مؤلف را از نگارش آن بیان مى‌دارد.این نقص و کاستى توسط محقق اثر، با توجه به همان سیر بحث که مؤلف ترسیم نموده است، جبران گردیده و ایشان در رابطۀ با موضوع اصلى کتاب مطالبى نگاشته‌اند.
اهمیت کتاب
«الإمامة و التبصرة» از گنجینه‌هاى ارزشمندى است که از هجوم حوادث و وقایع شکننده محفوظ مانده و به‌ویژه در موضوع غیبت قدیمى‌ترین اثرى است که در دسترس ما قرار دارد چرا که مؤلف متوفاى سال 329ق است و حال آنکه آثار مهمدیگرى که در موضوع غیبت نگاشته شده و موجود است «إکمال الدین»شیخ صدوق متوفاى 381ق،«الغیبة» نعمانى و نیز شیخ مفید متوفاى 413ق و همچنین «الغیبة»سید مرتضى متوفاى 436ق و شیخ طوسى متوفاى 460ق مى‌باشد که همگى بعد از
عصر ابن بابویه به نگارش درآمده‌اند.
نکتۀ دیگرى که به اهمیت اثر حاضر مى‌افزاید اشتمال آن بر روایاتى ناب و ارزشمنداست که در هیچ یک از آثار حدیثى موجود اثرى از آنها به چشم نمى‌خورد.
این کتاب از جهت دیگر نیز حائز اهمیت است و آن اینکه على‌رغم نقص موجود در آن، کتاب مشتمل بر 87 حدیث است که این احادیث مى‌توانند به عنوان اصل و منبع روایاتى که در کتب متأخر درج شده در نظر گرفته شوند و ما از این طریق بتوانیم بسیارى از تحریف‌ها و تصحیف‌ها را در روایات موجود در آثار متأخر تصحیح و اصلاح نماییم.
مباحث ارزشمندى که مرحوم ابن بابویه در مقدمه کتاب با روشى مستحکم دربارۀ موضوع غیبت بیان مى‌دارد، در شناخت ما نسبت به موضوع «غیبت» تأثیرى عمیق نهاده است و این موضوع اهمیت اثر حاضر را مضاعف