منهج الفرقان في علوم القرآن
| منهج الفرقان فی علوم القرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سلامه، محمد علی (نويسنده) |
| ناشر | نهضة مصر |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1423 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - علوم قرآنی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 69/5 /س8م8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
منهج الفرقان في علوم القرآن تألیف الشيخ محمد على سلامة، و با تحقیق دكتر محمد سيد احمد المسير
كتاب پيرامون مسائل علوم قرآن نوشته شده است مؤلف در اين كتاب مهمترين مسائل علوم قرآنى از جمله:نزول قرآن، اسباب نزول مكى و مدنى، جمع قرآن، تفسير قرآن، نسخ، محكم و متشابه و اعجاز قرآن را مورد بررسى قرار داده است.
وى در ابتدا پس از طرح موضوع بحث و تعريف واژه‌هاى مورد نظر، ديدگاههاى مختلف دربارۀ آن موضوع را آورده و سپس ديدگاه خود را بيان مى‌نمايد.اين كتاب در حقيقت يك دورۀ علوم قرآن است كه مؤلف به صورت فشرده بيان نموده به گونه‌اى كه براى اكثريت قابل فهم بوده و مى‌تواند به صورت كتاب درسى نيز مورد استفاده قرار گيرد با توجه به اينكه روش مؤلف در بيان مطالب خلاصه‌گويى است اما با توجه به اهميت بحث تفسير و روشهاى تفسيرى، اين مبحث را به صورت گسترده ارائه و در آن برخى از روشهاى تفسيرى همچون تفسير به راى، تفسير مأثور و تفسير اشارى را تشريح نموده است.
ويژگى‌ها
- در هر بحث پس از نقل اقوال، ديدگاهها را مورد بررسى قرار مى‌دهد
- در مبحث چنانچه شبهه‌اى در آن مورد وجود داشته باشد آن را مطرح و پاسخ مى‌دهد.
- مبحث دهم-تفسير و تاويل:در اين بحث پس از تعريف تفسير و تاويل و رابطۀ بين آن دو، مفسرون از صحابه را معرفى مى‌نمايد
- در همين بحث، طبقات مفسرين را ذكر و آنها را به چهار طبقه تقسيم نموده كه عبارتند از:طبقۀ اول:مفسرين از صحابه و تابعين و تابعين آنها
طبقۀ دوم:مفسرين از محدثين، طبقۀ سوم:مفسرين از علماء اهل سنت، طبقۀ چهارم:مفسرين از اهل بدع و...
- بحث دوازدهم:ناسخ و منسوخ:در اين بحث پس از تعريف لغوى و اصطلاحى نسخ، راههاى شناخت ناسخ و منسوخ را بيان، و در ادامه شروط نسخ را ذكر نموده است.
- در همين مبحث تفاوت بين نسخ و بداء و نسخ و تخصيص را بيان كرده است
- در همين مبحث پس از بيان اقسام سه‌گانۀ نسخ، مسلك علماء در ذكر ناسخ و منسوخ را توضيح داده، در پايان آياتى را كه ادعاى نسخ در آنها شده است را ذكر و تفسير آن را در نظر كسانى كه قائل به نسخ نيستند بيان مى‌كند.
- مبحث اول-پس از بيان معناى لغوى و اصطلاحى علوم قرآن تاريخ ظهور معناى اصطلاحى آن را بررسى سپس بيان مى‌كند كه قرن هشتم هجرى زمانى است كه تألیف در كتب علوم قرآن فراوان شده است و در ادامه به معرفى برخى از اين كتابها پرداخته است
- بحث چهارم:حديث سبعة احرف:در اين بحث پس از ذكر برخى از احاديثى كه موضوع حديث سبعة احرف را ذكر نموده‌اند، از مجموعۀ اين احاديث نتايجى را بدست مى‌آورد و در ادامۀ آن اقوال علما دربارۀ حديث مذكور را بيان و در پايان برخى از شبهات مطرح شده دربارۀ حديث سبعةاحرف را ذكر و پاسخ آنها را مى‌دهد
- بحث سوم:اسباب نزول:در اين مبحث پس از تعريف اسباب نزول فوائد شناخت آن را ذكر و در پايان راههاى شناخت اسباب نزول را بيان كرده است
- بحث سيزدهم:محكم و متشابه:در اين بحث پس از تعريف محكم و متشابه و بيان اقوال علماء دربارۀ آنها، حكمت وجود متشابه در قرآن را توضيح مى‌دهد
- مبحث پنجم:مكى و مدنى:پس از تعريف مكى و مدنى در اين مبحث، ضوابط هر كدام از سوره‌هاى مكى و مدنى و ويژگيهاى آنها را تشريح نموده است
ساختار
كتاب داراى يك مقدمه و 15 بحث مى‌باشد كه جلد اول آن را مبحث اول تا نهم و جلد دوم آن را مبحث دهم تا پانزدهم تشكيل مى‌دهد
مباحث جلد اول عبارتند از:
مبحث اول:اصطلاح علوم قرآن
مبحث دوم:نزول قرآن
مبحث سوم:اسباب نزول
مبحث چهارم:احرف سبعه
مبحث پنجم:مكى و مدنى
مبحث ششم:جمع قرآن
مبحث هفتم:ترتيب آيات و سوره‌هاى قرآن
مبحث هشتم:رسم و كتابت مصحف شريف
مبحث نهم:قرائت‌ها و قاريان
و در جلد دوم به مباحث ذيل مى‌پردازد:
مبحث دهم:تفسير و تاويل
مبحث يازدهم:ترجمه قرآن كريم
مبحث دوازدهم:نسخ
مبحث سيزدهم:متشابه القرآن
مبحث چهاردهم:اعجاز قرآن
مبحث پانزدهم:قصه‌ها و امثال قرآن كريم.