تاريخ صفد
| نام کتاب | تاريخ صفد |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | حسینی عثمانی، محمد بن عبدالرحمان (نويسنده)
زکار، سهیل (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | DS 110 /ح5ت2 |
| موضوع | صفد (فلسطین) - تاریخ |
| ناشر | التکوين |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 2009 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE14211AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
كتاب «تاريخ صفد»، تأليف محمد بن عبدالرحمن الحسينى العثمانى، به زبان عربى است. اين اثر چنان‌كه از نامش پيداست به تاريخ شهر صفد در شام مى‌پردازد. اين شهر يكى از مراكز مهم تجارى در اين منطقه از بدو تأسيس بوده است كه در زمان جنگ‌هاى صليبى ميان مسلمانان و مسيحيان به دست مسيحيان افتاده است و مورد تعرض ايشان قرار گرفته است.
ساختار
تقديم، حواشى تقديم، متن كتاب، حواشى و ملحقات كتاب و بخش مصادر ساختار كتاب را تشكيل مى‌دهد. مطالب كتاب در حول شهر تاريخى و شيعى صفد در منطقه فلسطين در شامات مى‌باشد كه مؤلف تاريخچه‌اى از اين شهر را بعد از جنگ‌هاى صليبى بيان داشته است و چون اطلاعات تاريخى قبل از اين جنگ‌ها، درباره اين شهر كم بوده است، لذا محقق، سهيل زكار، مقدمه مفصلى را براى جبران اين بخش از اطلاعات كتاب، به آن افزوده است.
گزارش محتوا
تقديم محقق معروف، سهيل زكار، در پيرامون مطالب كتاب و معرفى اين اثر مى‌باشد؛ چنان‌كه ايشان تاريخچه‌اى از صفد و محدوده اين شهر بيان كرده است. ايشان در اين مقدمه نسبتا طولانى از زواياى مختلف اين شهر را مورد بررسى قرار داده است.
بخش بعدى، ادامه بحث‌هاى مقدماتى كتاب مى‌باشد با نام «اعاده بناى قلعه صفد» كه به ساخت و عمران اين شهر بعد از جنگ‌هاى صليبى مى‌پردازد.
بخش بعدى، حواشى مقدمه نيز به فتح صفد به دست سلطان بيبرس مى‌باشد.
متن كتاب، با مقدمه و ذى المقدمه بسيار طولانى حدود صد و پانزده صفحه مى‌باشد.
در ابتدا مؤلف به وجه تسميه و نام‌گذارى اين شهر پرداخته است. ايشان دو معنى براى اين كلمه بيان فرموده‌اند: اول، برگرفته از نام يكى از ملوك فرنگى است و يا اينكه از ريشه اصفاد گرفته شده است. ايشان سپس به بناى قلعه اين شهر پرداخته است كه به دست ملك ظاهر فتح شده است، بعد از اينكه به وسيله صليبيون افتاده و ويران شده بود.
ايشان، هم‌چنين به سلاطين و حاكمانى كه بر اين منطقه حكمرانى كرده‌اند نيز اشاره كرده است.
مؤلف، بخشى با عنوان اعيان صفد در ادامه آورده است كه در اين بخش بزرگان علم و مذهب كه ريشه در اين شهر دارند را معرفى كرده است.
قسمت بعدى اين بخش به علمان سادات اين منطقه مى‌پردازد.
در بخش ملحقات كتاب نيز پنج ملحق به كتاب اضافه شده است كه عبارتند از: جدول اسماء سلاطين، نواب صفد، نوشته هولاكو، وصف صفد به وسيله شيخ ربوه، وصف صفد به وسيله ابن شاهين.
اين كتاب حاوى اطلاعات مفيدى درباره جنگ‌هاى تاريخى صليبى ميان مسلمانان و مسيحيان مى‌باشد كه مؤلف نيز به همين منظور اين كتاب را نگاشته است اما از آن‌جايى كه مؤلف فقط به تاريخ اين شهر بعد از گرفتارى و ويرانى به دست مسيحيان پرداخته است، محقق كتاب، مقدمه مفصلى در تكميل مطالب آن پيرامون اين شهر، به كتاب افزوده است كه خود كتابچه‌اى جداگانه و مفصل است.
سهيل زكار، در مقدمه، بعد از اشاره به اينكه اين شهر به دست بايبرس از دست مسيحيان دوباره باز پس گرفته شده است، برگشتى به عقب زده و بعد از معرفى صفد و مشخص كردن مناطق اين شهر از هر جهت، به تاريخچه‌اى از اين شهر كه در زمان‌هاى مختلف در تحت سلطه چه حكومت‌هايى بوده است، پرداخته است؛ مثلا در زمان عباسيان در دست سلاجقه روم بوده و ايشان بر اين منطقه حكومت مى‌راندند. ايشان، در مقدمه، بحث مفصلى درباره زمين‌هاى كشاورزى اين منطقه كرده‌اند كه بسيار حاصل‌خيز بوده و دولت‌هاى مختلف از آن جهت، از اين منطقه بسيار سود برده‌اند. يكى از جهات حايز اهميت اين بخش، فهرست مفصلى از حاكمان اين منطقه مى‌باشد كه بر اساس كتب تاريخى مشخص شده‌اند.
در ذى المقدمه كتاب نيز مفصلا به تاريخ احياى اين شهر در طول تاريخ پرداخته شده است كه در نوع خود حايز اهميت مى‌باشد. اينكه نظر مورخان شرق شناس و غربى درباره اين شهر تاريخى و وقايع اتفاق افتاده در آن چگونه مى‌باشد و فتح اين شهر و... بخش ديگرى از اطلاعات ذى المقدمه است كه در اين بخش به فتح شهر به وسيله بايبرس اشاره شده است و مى‌تواند اطلاعات تاريخى خوبى از اين شهر و جنگ‌هاى صليبى در اختيار بگذارد.
بخشى از گزارشات سلطان بايبرس نيز ضميمه شده و بخشى نيز به معرفى اين پادشاه گذاشته شده است.
اين بخش و بخش بعدى، اطلاعات كاملى از زندگى و تاريخ سياسى اين پادشاه مسلمان در مناطق شامات و مصر به دست مى‌دهد كه در نوع خود بسيار غنى مى‌باشد و مى‌توان در مطالعات تاريخى از آن سود برد.
در بخش متن اصلى كتاب مى‌توان اطلاعات خوبى از تاريخچه اين منطقه در زمان حكومت عثمانى به دست آورد كه همراه گزارش تاريخ اين منطقه، اطلاعات اجتماعى، اقتصادى و سياسى و علمى قابل اهميتى از اين منطقه و تاريخ عثمانى به خواننده منتقل مى‌شود.
از اطلاعات اين كتاب مى‌توان در مطالعات تاريخى در منطقه شام در قرون هشتم سود برد و هم اينكه چه عالمان و حاكمان و انديشمندانى در منطقه شامات و فلسطين وجود داشته و داراى چه خدماتى بوده‌اند؟
وضعيت كتاب
كتاب، فاقد پاورقى و توضيحات مى‌باشد. در پايان كتاب بخش مصادر و فهرست‌هاى كتاب گنجانده شده است كه به وسيله محقق به اين اثر ملحق شده است. در بخش ملحقات كتاب نيز پنج بخش كه به تاريخ اين شهر مربوط مى‌شده است، به كتاب اضافه شده است.
اين اثر در سال 2009 در دمشق به چاپ رسيده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.