التدوين في أخبار قزوين
| نام کتاب | التدوين في أخبار قزوين |
|---|---|
| نام‌های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد (نويسنده)
عطاردی قوچانی، عزیزالله (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 55/2 /ر2ت4 |
| موضوع | قزوین - تاریخ
مجتهدان و علما - ایران - قزوین - سرگذشت‌نامه |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1408 هـ.ق یا 1987 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10593AUTOMATIONCODE |
التدوين في اخبار قزوين، اثر عبدالكريم بن محمد رافعى قزوينى و تحقيق شيخ عزيزالله عطاردى، از كامل‌ترين و بهترين كتاب‌هاى تاريخ رجالى و محلى ايران كه به زبانى عربى مى‌باشد.
مؤلف نام‌هاى ديگرى نيز براى كتاب خود انتخاب نموده است كه در ابتداى كتاب به آنها اشاره كرده است، برخى از اين نام‌ها «كتاب التدوين في ذكر أهل العلم بقزوين» يا «التدوين في علماء قزوين» مى‌توان اشاره كرد.
انگيزه تألیف
هدف مؤلف از تألیف «التدوين» نگارش كتابى تاريخى محلى كامل براى قزوين بوده، تا مشتمل بر اخبار قزوين و ساكنان، ذكر رجال و دانشمندان «شهرستان قزوين» باشد.
و در اين امر از منابع كتبى يا شفاهى فراوانى سود جسته است كه اكثر آنها را كتاب‌ها و اخبار اهل سنت تشكيل مى‌دهد. زيرا او خود سنى شافعى مذهب بوده است.
ساختار
روش مؤلف در فهرست‌بندى نام رجال بر اساس دو عاملى اصلى ترتيب الفبايى نام اشخاص و ترتيب الفبايى نام پدر مى‌باشد. استثنايى كه در اين مورد وجود دارد تنها مربوط به رجالى با نام‌هاى محمد است كه رافعى به خاطر احترام به نام مبارك سول گرامى اسلام، اين اسامى را در فصل اول قرار داده و همين افراد را بر اساس ترتيب الفبايى را با عنان «المحمدون حرف الالف في آبائهم» آغاز و تا «حرف الياء في الاباء» پيش رفته است.
فصل بعدى با عنوان «القول في من سوى المحمدين» آغاز شده كه در آن به فهرست بندى نام‌هاى ديگر، به جز محمد از حرف الف تا حرف ياء پرداخته است، براى نمونه اسم ابراهيم بن احمد را ابتدا، سپس ابراهيم بن بينمان، سپس ابراهيم بن جبرييل... تا ابراهيم به يوسف را مرتب فهرست نموده است. و اين ترتيب تا حرف ياء كه آخرين حرف از حروف الفباء مى‌باشد، پيش رفته است.
گزارش محتوا
كتاب در چهار جلد منتشر شده كه جلد اول با ذكر نسخه‌هاى كتاب و خطبه‌اى از مؤلف شروع شده، سپس مقدمه‌اى ذكر شده كه مؤلف مقدمه را به چهار فصل تقسيم كرده است:
يكم: در فضائل قزوين و خصوصيات آن كه به دو بخش منقول و مستنبط تقسيم نموده و بخش منقول را به دو قسمت نقل اخبار در مورد فضيلت قزوين و ديگرى، آثار بودن در قزوين تقسيم نموده است.
و بخش دوم را به چهار قسمت فضيلت و خصوصيات، درباره نام قزوين، در كيفيت بناى قزوين و درباره مساجد، مقابر، و مدارس شهرستان قزوين قلم زده است.
پس از اين به ذكر كسانى از صحابه رسول خدا(ص) و تابعين كه به قزوين وارد شده‌اند پرداخته؛ از جمله: براء بن عازب انصارى، سعيد بن عاص اموى، سلمان فارسى، ابوهريره، سلمان بن ربيع تميمى باهلى، وليد بن عقبه بن ابى معيط و...
در اين گونه موارد رافعى گاه راه افراط پيموده و مواردى را نقل كرده كه سند معتبر تاريخى ندارد، مثلا اويس قرنى را از جمله‌ى تابعين بر شمرده كه به قزوين آمد و در جنگ منطقه‌ى ديلم به شهادت رسيد و در همان جا دفن شد. در صورتى كه مى‌دانيم اويس قرنى در جنگ صفين و در ركاب حضرت على(ع) به شهادت رسيده است و در جاى ديگر ورود حضرت على بن موسى الرضا(ع) به قزوين يادآور مى‌شود؛ ولى چنين نمى‌باشد و مصحح نيز اين مطلب را يادآور مى‌شود.
بعد از ذكر تابعين و صحابه به ذكر اشخاصى كه نامشان با محمد شروع مى‌شود، جلد اول را ادامه مى‌دهد كه به نام المحمدون در كتاب ذكر شده است و با محمد بن قهيار آن را به پايان مى‌برد.
جلد دوم، در ادامه جلد اول با محمد بن كيلويه شروع و بخش محمدون را با محمد بن يحيى به پايان مى‌برد و در اين بخش (محمدون) تعدادى از كسانى كه نامشان محمد است، بدون اين كه در نظم فوق جاى دهد، در آخر اين بخش ذكر كرده است.
و چون بخش محمدون به پايان رسيد، كتاب را طبق ترتيب حروف الفباء شروع كرده، به عنوان مثال با ابراهيم بن احمد شروع و اين جلد را با حرف خاء؛ يعنى خازم بن يحيى به پايان برده است.
جلد سوم، كتاب با حرف دال شروع شده تا حرف عين ادامه دارد.
جلد چهارم: تتمه حرف عين را شروع تا پايان حرف ياء ادامه پيدا كرده است، سپس يك خاتمه كه در آخر چهار جلد آن تكرار شده و در پايان فهرست اسماء تراجم چهار جلد را، در اين جلد ذكر كرده و اين جلد را به پايان برده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب التدوين في أخبار قزوين در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور