اراکی، محمدعلی
| نام | اراکی، محمد علی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | آیت‌الله اراکی
اراکی، محمد علی بن احمد آقا (میرزا آقا فراهانی) Mohammad Ali Araki |
| نام پدر | حاج احمد |
| متولد | 1273 هـ.ش یا 1894 م |
| محل تولد | اراک |
| رحلت | 1373 هـ.ش یا 1415 هـ.ق یا 1994 م |
| اساتید | آیت‌الله سید محمدتقى خوانسارى |
| برخی آثار | رسالة في الارث (للاراکی) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE96AUTHORCODE |
آیت‌الله حاج شیخ محمدعلى اراکى، از عالمان قرن چهاردهم، معروف به شیخ الفقهاء و المجتهدین، مشارکت در تأسیس حوزه علمیه قم، امام جماعت مسجد امام حسن عسکری(ع) قم حدود ۳۰ سال، پس از رحلت آیت‌الله محمدرضا گلپایگانی به عنوان یکی از مهمترین مراجع تقلید شناخته شد.
ولادت
در 24 جمادى‌الثانى 1312ق در اراک دیده به جهان گشود. پدرش، حاج احمد آقا، مشهور به میرزا آقا فراهانى از علماى مشهور آن سامان بود. مادرش نیز از نوادگان امامزاده سیدحسن واقف است.
کسب علم و دانش
وى پس از یادگیرى خواندن و نوشتن، در نوجوانى وارد حوزه علمیه اراک شد و در درس استاد سید جعفر شیثى حضور یافت و مقدمات علوم اسلامى را از او فراگرفت. دروس سطح حوزه را نزد آیت‌الله سید محمدتقى خوانسارى به‌خوبى گذراند. آیت‌الله اراکى هم‌زمان با تحصیل دوره سطح، در درس شرح منظومه آیت‌الله شیخ محمدباقر اراکى معروف به سلطان‌آبادى شرکت کرد و از دانش آن حکیم فرزانه خوشه‌ها چید. ایشان سالها در درس آیت‌الله آقا نورالدین اراکى و آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائرى یزدى شرکت کرد و از دانش و تقواى آن دو مرجع بزرگ تقلید شیعیان، بهره‌ها برد. آیت‌الله حائرى علاقه زیادى به او داشت. نبوغ فکرى آیت‌الله اراکى مورد توجه استاد قرار گرفت و به سفارش استاد معمم شد.
آیت‌الله اراکى پس از سالها تحصیل در حوزه علمیه اراک، به دنبال هجرت آیت‌الله حائرى یزدى به قم، وارد حوزه علمیه قم شد و در درس ایشان شرکت کرد. ایشان در این سالها با امام خمینى آشنا شد. وى علاقه خاصى به امام خمینى(ره) داشت و همواره از فعالیت‌هاى سیاسى ایشان علیه رژیم پهلوى پشتیبانى مى‌نمود.
آیت‌الله اراکى در طول بیش از 35 سال تدریس در حوزه علمیه قم، پیچیده‌ترین مباحث علمى را با گفتارى شیوا و بیانى رسا مطرح مى‌کرد. از ویژگى‌هاى درس ایشان پرهیز از تکرار و زیاده‌گویى بود. کلام را گزیده و پرمعنى ادا مى‌کرد. اعتقادش بر این بود که طالب علم باید قبل از حضور در درس، مطالعه نماید.
آیت‌الله اراکى پس از وفات آیت‌الله سید محمدتقى خوانسارى (متوفاى 1371ش) به درخواست شمارى از شاگردان او، به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت. بسیاری از استادان برجسته حوزه علمیه قم و مسئولان نظام جمهورى اسلامى سالها از محضر ایشان کسب فیض نمودند.
مرجع بزرگ حضرت آیت‌الله اراکى(ره) از سالها پیش از پیروزى انقلاب اسلامى، در مسجد امام حسن عسکرى قم نماز جمعه اقامه مى‌کردند. در نماز جمعه ایشان بسیارى از علما و فضلا و بزرگان حوزه علمیه قم شرکت مى‌جستند. وى همچنین حدود چهل سال در مدرسه فیضیه و حرم مطهر، نماز جماعت اقامه مى‌کردند و دانشمندان و طلاب حوزه با شور و اشتیاق در نماز ایشان حاضر مى‌شدند؛ به‌طورى‌که نماز جماعت ایشان مجمع و کانون علماى بزرگ و مجتهدان قم بود. کسانى که قبل از سال 1342ش، در نماز بسیار باصفا و سراسر معنویت مرحوم آیت‌الله اراکى در مدرسه فیضیه شرکت کرده‌اند، مى‌گویند لحظاتى قبل از اذان مى‌دیده‌اند که حضرت امام خمینى (رض) در نماز جماعت آقاى اراکى حاضر مى‌شدند و این نشان‌دهنده اوج احترام و علاقه و اطمینان امام به تقوا و ورع ایشان بود.
شاگردان
- شهید سعید، شیخ مهدى شاه‌آبادى؛
- آیت‌الله شیخ محمدتقى ستوده؛
- آیت‌الله استادى؛
- آیت‌الله شیخ على‌پناه اشتهاردى؛
و...
آثار
- تقریرات درس آیت‌الله شیخ محمد سلطان‌العلماء؛
- تقریرات درس فقه آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائرى یزدى؛
- تقریرات درس اصول فقه آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائرى یزدى؛
- حاشیه بر «درر الأصول» نوشته آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائرى یزدى؛
- تقریرات درس فقه آیت‌الله سید محمدتقى خوانسارى؛
- حاشیه بر «عروة الوثقى»؛
- شرح «عروة الوثقى»؛
- توضیح المسائل؛
- مناسک حج؛
- رساله استفتائات؛
- مقدمه بر کتاب «القرآن و العقل» نوشته آیت‌الله سید نورالدین اراکى؛
- النکاح و الطلاق؛
و...
رحلت
سرانجام در شامگاه روز سه‌شنبه هشتم آذرماه 1373 (۲۵ جمادی‌الثانی ۱۴۱۵ ه.ق) مرجع جهان تشیع، حضرت آیت‌الله اراکى پس از یک قرن زندگى افتخارآمیز به ملکوت اعلى پیوست. با شنیدن خبر ارتحال این مرجع عالى‌قدر، ایران اسلامى به سوگ نشست. پیکر مطهر ایشان پس از مراسم تشییع پرشکوه و کم‌نظیرى در تهران و قم، بعد از ظهر روز پنج‌شنبه دهم آذرماه 1373 در مسجد بالاسر، در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
منابع مقاله
ر.ک: گلشن ابرار، ج2، ص951-955، تهیه و تدوین: جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، زیر نظر: پژوهشکده باقرالعلوم(ع) وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، نشر معروف، قم، 1379.