نیریزی، سید قطبالدین محمد
| نام | نیریزی، قطبالدین محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | حسینی ذه‍ب‍ی، محمد
حسینی ش‍ی‍رازی، محمد ذه‍ب‍ی ت‍ب‍ری‍زی، قطبالدین محمد ذه‍ب‍ی ت‍ب‍ری‍زی، محمد قطبالدین نیریزی |
| نام پدر | |
| متولد | 1100ق |
| محل تولد | نیریز فارس |
| رحلت | 1173 هـ.ق |
| اساتید | محمدعلى شيرازى سكاكى؛ محمدصادق اردستانى؛ |
| برخی آثار | منظومه انوار ولایت |
| کد مؤلف | AUTHORCODE7570AUTHORCODE |
ولادت
سید محمد قطب‌الدين حسینی نيريزى (1100ق- 1173ق)، از حكما و عرفاى نامدار و برجسته دوره صفوى است.
مؤلفين، محل تولد وى را نيريز ذكر نموده‌اند. تاريخ دقيق تولد ايشان در هيچ‌كدام از تذكره‌ها ذكر نشده است، اما به استناد مقدمه «قصيده عشقيه» ايشان مى‌توان دريافت كه به‌طور تقريب، حدود سال 1100ق اتفاق افتاده باشد.
تمام مورخين، نام وى را محمد و لقب او را قطب‌الدين نگاشته‌اند.[۱] نسب شريفش با 26 واسطه از سادات بزرگان دين به حضرت سيد الساجدين امام على بن الحسين(ع) مى‌رسد.[۲]
کسب علم و دانش
از دوران كودكى سيد قطب‌الدين اطلاع دقيقى در دست نيست. آقاى دكتر خاورى در اين باره مطالبى دارد كه مضمون آن چنين است: وى تحصيلات مقدماتى و عالى علوم را در زادگاه خويش آموخت و براى تكميل سطوح و تحصيل ادبيات عرب، فقه و حديث و كلام و حكمت به دارالعلم شيراز و اصفهان عزيمت نمود و در خدمت هفت تن از دانشمندان زمان از جمله مولى شاه محمد دارابى، به كسب كمالات پرداخت.
وى به حكمت علاقه‌ى خاص داشت و در تفسير، حديث، فقه و ادب نيز تا حدى تبحر حاصل كرد. او بعد از تكميل علوم، در بقعه شاه داعى الله نزد شيخ على‌نقى اصطهباناتى به طى مقامات سلوك پرداخت و بعد از مرشد و شيخ خويش، اصطهباناتى، در فارس مروج طريقه‌ى ذهبيه و مرشد و مربى سالكان اين طريقت شد. وى سفرهايى به قزوين، قم، كاشان، اصفهان و نجف داشت و در اين سفرها به تدريس و تعليم نيز مى‌پرداخت.
اساتيد
- مولى شاه محمد دارابى، صاحب رساله معراج الكمال؛
- محمدعلى شيرازى سكاكى؛
- محمدصادق اردستانى؛
- شيخ آقا خليل؛
- مير ابراهيم قزوينى؛
- مير محمدتقى خراسانى؛
- آقا سيد هاشم.
شايان ذكر است كه شيخ على‌نقى اصطهباناتى (م 1126) از عرفاى الهى، استاد معنوى ايشان بوده كه وى مراتب سير و سلوك را نزد او به اتمام رسانيده است.
شاگردان
- سيد مهدى طباطبائى، مشهور به «بحر العلوم»؛
- آخوند محمدهاشم درويش شيرازى؛
- آخوند مولانا محراب گيلانى؛
- آقا محمد بيدآبادى؛
- محمد باقر عبدالصالح شيرازى؛
- شيخ احمد احسائى؛
- آقا شيخ جعفر مجتهد نجفى؛
- مير محمدعلى كاشانى اصم؛
- شيخ محمد احسائى؛
- ملا محمد واعظ بيات لبيب؛
- سيد على فرزند رشيد سيد قطب‌الدين؛
- لطفعلى خان خراسانى؛
- سيد محمد نجفى؛
- تقى خان، حاكم فارس.
علاوه بر اين مشايخ و مريدان معروف، نام افراد زيادى از مريدان و تربيت‌يافتگان درجه دوم و سوم وى برشمرده شده كه از ذكر آنها خوددارى مى‌نماييم.
آثار
- فصل الخطاب؛
- كنز الحكمة؛
- شمس الحكمة؛
- انوار الولاية؛
- صفير العارفين؛
- رساله در معارف الهى؛
- منظومه صرفيه و نحويه علويه؛
- قصيده ابداعيه؛
- رساله افاضه روحيه؛
- انوار الولاية؛
- رساله منهج التحرير؛
- شرح و ترجمه منظوم دعاى مبارك صباح؛
...
وفات
وى بعد از بازگشت به شيراز به جزيره‌ى خارك رفت و در كوه مقبره‌ى منسوب به محمد حنفيه اعتكاف جست. بعد از مدتى به شيراز بازگشت و در سال 1173ق دعوت حق را لبيك گفت و در «وادى السلام» نجف اشرف، به خاك سپرده شد.
منابع مقاله
- پرويزى، شمس‌الدين، تذكره پرويزى (يك قسمت از تاريخ حيات و كرامات حضرت سيد قطب‌الدين محمد شيرازى)، تبريز.
- خاورى اسد الله، ذهبيه تصوف علمى - آثار ادبى، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1362ش.
- نيريزى، سيد قطب‌الدين محمد، رساله روحيه و منهج التحرير، به اهتمام محمد خواجوى، شيراز، انتشارات كتابخانه احمدى.
پانویس