فرج المهموم
| نام کتاب | فرج المهموم |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابن‌طاووس، علی بن موسی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | QB 15 /الف2ف4 |
| موضوع | منجمان
منجمان مسلمان نجوم - تاریخ |
| ناشر | دار الذخائر |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1368 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1509AUTOMATIONCODE |
نام كامل كتاب آنچنان كه در مقدمه كتاب آمده: «فرج المهموم في معرفة نهج الحلال من علم النجوم» است.
مؤلف
عالم بزرگوار، سيد رضى‌الدين، على بن طاووس حلى، متوفاى 664 هجرى.
موضوع
بيان موارد حلال و حرام از نجوم و شرح حال موافقين و مخالفين با اين علم و كسانى كه عالم به اين علم بوده‌اند و اثبات اينكه ستارگان مؤثر در اين عالم نيستند؛ بلكه تنها نشانه‌هايى هستند از طرف خداوند بر حوادث.
علم نجوم
يكى از قديمى ترين علمهاى موجود در جهان علم نجوم است كه قرن‌ها قبل از اسلام هم گسترش فراوانى داشته است.
اسلام با اين علم دو برخورد متفاوت داشت، از يك سو مقابل آن ايستاد و آن را رد كرد و از سويى ديگر بر برخى احكام آن مُهر قبولى زد.
آنچه سيد ابن طاووس در اين كتاب اثبات مى‌كند آن است كه: نجوم ممنوع و مورد نكوهش در زبان شرع و دين علمى است كه ستارگان را داراى قدرت و فاعليت مى‌داند و آنها را منشأ بسيارى از حوادث مى‌داند و براى آنها مؤثريت قطعى قائل است.
در مقابل، آن نجومى كه يك علم است و براى شناخت راهها و قبله و سال و ماه و...به كار مى‌رود و از سويى ستارگان و وضعيت آنها را تنها نشانه‌اى از طرف خداوند بر بعضى حوادث مى‌داند، هيچ منعى ندارد و بسيارى از بزرگان مسلمين هم آن را آموخته و از آن استفاده مى‌نموده‌اند.
نقل
اين كتاب به لحاظ ارزش و اعتبارى كه داشته و مؤلف آن نيز از بزرگان اماميه و مورد اعتمادترين علماى آنهاست، مورد توجه خاص و عام در طول چندين قرن بوده و بزرگانى چون علامه مجلسى در «بحار الأنوار»، حاج مولى باقر در «الدمعة الساكبة» و شيخ عبدالنبى كاظمى در «تكملة» از آن استفاده نموده و مطالب آن را نقل كرده‌اند.
تاريخ تأليف
سيد ابن طاووس كتاب فرج المهموم را در سال 650 هجرى و در جوار بارگاه سيد الشهداء عليه‌السلام به اتمام رسانده است.
ترتيب مطالب
سيد ابن طاووس كتاب خويش را به يك مقدمه و 10 باب تقسيم كرده است:
مقدمه: شامل مطالبى است در اينكه علم نجوم و احكام آن قطعى نيست و موارد خطا در آن فراوان است و مالك و مؤثر اصلى خداست.
باب اول: در اينكه نجوم و علم به آن از آيات الهى و معجزات پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله است.
باب دوم: رد سخن كسانى كه مى‌گويند ستارگان قدرت مستقلى هستند در دنيا و با اختيار خود كار مى‌كنند و تأثير مى‌گذارند.
باب سوم: رواياتى از معصومين عليهم‌السلام پيرامون صحت علم نجوم
باب چهارم: روايتى از امام هفتم عليه‌السلام در دفع مرگ از كسانى كه مرگشان به حساب نجوم رسيده باشد و...
باب پنجم: اسامى علماى شيعه كه به علم نجوم آگاهى داشته‌اند.
باب ششم: علماى ديگر فرقه‌هاى اسلامى در علم نجوم
باب هفتم: عده‌اى از علماى نجوم كه قبل از اسلام احكامى داشته‌اند.
باب هشتم: احكام علماى نجوم پس از اسلام، چه آنها كه مسلمان بوده‌اند و چه غير مسلمانها.
باب نهم: منكرين صحت احكام نجوم و ادلۀ آنها و اقسامشان.
باب دهم: كسانى كه تمام علم نجوم را مى‌دانستند و در عين حال بى‌نياز از آن بوده‌اند كه عبارت باشند از پيامبران صلى‌الله‌عليهم اجمعين و ائمه عليهم‌السلام و رواياتى از خبر دادن آنها به وقايع.