الرد علی الجهمية
| نام کتاب | الرد علی الجهمیة |
|---|---|
| نام‌های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | دارمی، عثمان بن سعید (نويسنده)
بدر، بدر بن عبدالله (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 203/6 /د2ر4 |
| موضوع | جهمیه - دفاعیهها و ردیهها |
| ناشر | دار ابن الأثير |
| مکان نشر | کویت - |
| سال نشر | 1416 هـ.ق یا 1995 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1111AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى كتاب
الرد على الجهمية اثر ابوسعيد دارمى، كتابى است به زبان عربى در ردّ فرقه جهميه.
ساختار كتاب
كتاب حاضر مشتمل بر مقدمه چاپ دوم و نخست اين كتاب به قلم محقق اثر؛ بدر بن عبدالله البدر، شرح حال مصنف، مقدمه مصنف و شانزده باب مى‌باشد.
گزارش محتوا
كتاب ياد شده از كهن‌ترين منابع ردّ جهميّه است. مؤلّف با اشاره به گفته ابن مبارك كه «نقل كلمات يهود و نصارا سزاوارتر از نقل گفتار جهميّه است»؛ از يادكرد عقايد آنان سر باز زده و تنها به گزارش اعتقاد آنان به «تعطيل» بسنده كرده است.
مؤلّف پس از اين به اثبات صفات خداوند پرداخته و با عرضه رواياتى- به اجمال- اعتقاد جهميّه را مطرح كرده و از آنان به «العصابة الملحدة» ياد كرده است. باب اوّل اين اثر درباره ايمان به عرش است و مؤلّف در ضمن آن كوشيده است تا وجود عرض را كه در قرآن بدان اشاره شده، با استناد به روايات ثابت كند. او از اين نظريّه جهميّه نگران است كه عرش را مجموع آسمان‌ها و زمين و ميان آن‌ها دانسته‌اند. استوارى رحمان بر عرش، باب بعدى است كه در ضمن آن با عرضه رواياتى به نقد آراء جهميّه پرداخته؛ گو اينكه مؤلّف به مادّى بودن عرش تصريح نمى‌كند؛ ولى به روشنى پيداست كه مطالب را در آن جهت مى‌نگارد. مؤلّف در باب بعدى از اين اثر تحت عنوان «باب الاحتجاب و باب النزول»، به عصابة الملحدة! حمله مى‌كند كه معتقدند خداوند هميشه با ملائكه است. آنگاه تلاش مى‌كند كه ضمن مكانى جلوه دادن احتجاب، مكان ويژه‌اى براى خداوند دست و پا كند! وى پس از ذكر روايات نزول خداوند؛ عناوينى چون نزول در نيمه شعبان و...به دست داده است. در باب بعدى كه باب الرؤية است، با آوردن روايات رؤيت نشان مى‌دهد كه وى در اين گونه بحث‌ها بر مأثور تكيه مى‌كند و بحث‌هاى عقلانى را بر نمى‌تابد.
در باب «ذكر علم اللّه تعالى»، نگرانى خود را از معتقدان به تعطيل ابراز مى‌كند و از اينكه آنان به علم سابق خداوند باور ندارند و صرفا به علم خداوند، پس از خلق اعتراف دارند، انتقاد مى‌كند. در باب بعدى كلام اللّه را با عرضه آيات و رواياتى مطرح كرده است؛ و آنگاه به ارائه مطالبى مى‌پردازد كه به پندارش استدلالى است، عليه جهميّه. در ادامه اين بحث در ضمن بابى مستقل، به اثبات قدمت قرآن مى‌گرايد و آنگاه از «واقفه» سخن مى‌گويد كه در مقابل مخلوق بودن و حادث بودن آن توقّف كرده‌اند. ابواب پايانى كتاب در اثبات كفر جهميّه، و وجوب توبه دادن آنان است.
وضعيت كتاب
اين كتاب، بار نخست در ليدن آلمان در سال 1960م. به تحقيق گوستا ويتستام منتشر شد. نسخه حاضر در برنامه با استفاده از چاپ مذكور منتشر شده است. اين نسخه مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم محقق و فهرست آيات، احاديث، اعلام، منابع و مآخذ و نيز فهرست مطالب مى‌باشد.
منابع
- جعفریان، رسول، گزيده كتاب‌شناسى توصيفى فرق اسلامى، آينه پژوهش، مرداد و شهريور 1369 - شماره 2، ص 110 101.
- نعمانى، شبلى، تاريخ علم كلام، ترجمه سيد محمدتقى فخر داعى.
- مقدمه محقق.
- متن كتاب.