علوم قرآنی (معرفت)
| نام کتاب | علوم قرآنی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | التمهید فی علوم القرآن. تلخیص. فارسی |
| پدیدآورندگان | معرفت، محمدهادی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 69/5 /م6 ت8042 |
| موضوع | قرآن - علوم قرآنی |
| ناشر | موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهيد |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1381 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3091AUTOMATIONCODE |
معرفى كتاب
علوم قرآنی تألیف آيت‌الله محمد هادى معرفت
كتاب پيرامون مسائل علوم قرآنى نوشته شده كه در آن برخى از موضوعات همچون:مسالۀ وحى، نزول قرآن، جمع و تألیف قرآن، نسخ، محكم و متشابه، اعجاز قرآن و شبهۀ تحريف مورد بررسى قرار گرفته است
مؤلف كه يكى از دانشمندان بزرگ معاصر در عرصۀ قرآن پژوهى و مسائل علوم قرآنى به شمار مى‌رود(و در اين راستا كتاب ارزشمند التمهيد را نوشته‌اند) در اين كتاب سعى نموده است مسائل مهم علوم قرآنى را مورد تجزيه و تحليل قرار دهد، در حقيقت اين كتاب خلاصه‌اى است از مطالب كتاب التمهيد كه به زبان فارسى نوشته شده و مورد استقبال فراوان قرآن پژوهان قرار گرفته است.از ويژگيهاى كتاب آن است كه مطالب آن بصورت تحقيقى و با استفاده از منابع اوليه ارائه شده است.
ساختار كتاب
كتاب داراى يك مقدمه و نه فصل مى‌باشد كه فهرست مطالب آن به شرح زير است
فصل اول:پديدۀ وحى شامل: وحى در لغت و قرآن/اقسام وحى رسالى/امكان وحى/و كيفيت نزول وحى
فصل دوم:نزول قرآن شامل: آغاز نزول/سه سال تاخير نزول/مدت نزول/اولين و آخرين آيه و سوره/ معيار تشخيص سوره‌هاى مكى و مدنى/ترتيب نزول/اسباب نزول/و اسامى قرآن
فصل سوم:جمع و تألیف قرآن شامل: جمع و تألیف قرآن/وصف مصحف على(ع)/جمع زيد بن ثابت/مصاحف صحابه/يكسان شدن مصاحف/موضع امامان در حفظ مصحف مرسوم/و قرآن در مراحل تكاملى خود
فصل چهارم:قرّاء و قرائات سبع شامل: تعريف قرائت/عوامل اختلاف قرائات/قرّا سبعه و راويان آنها/اصطلاح تواتر/حديث احرف سبعه/ضابطۀ تشخيص قرائت صحيح/و تدوين قرائت‌هاى معروف
فصل پنجم:نسخ در قرآن شامل: حكمت نسخ/تعريف نسخ/شرائط و حقيقت نسخ/انواع نسخ/و تعداد آيات منسوخه
فصل ششم:محكم و متشابه شامل: متشابهات در قرآن/احكام و تشابه/تفسير و تاويل/و نمونه‌هايى از آيات متشابه
فصل هفتم:وجوه و نظائر در قرآن شامل: تعريف وجوه و نظائر/اقسام آن/لغات غريبه/واژه‌هاى غير عربى/و حروف مقطعه
فصل هشتم:اعجاز قرآن شامل: پيشينۀ بحث/تشخيص اعجاز/وجوه اعجاز/تحدى قرآن/مراحل تحدى ابعاد اعجاز/اعجاز بيانى/اعجاز علمى/و اعجاز تشريعى
فصل نهم:دفع شبهۀ تحريف شامل: تحريف در لغت و اصطلاح/دلايل نفى تحريف/منشأ قول به تحريف /روايات اهل سنت/فاجعۀ كتاب الفرقان/روايات اماميّه/و گزارشى از كتاب «فصل الخطاب»
ويژگى‌ها
- در فصل هفتم-ابتدا پيرامون ضرورت شناخت وجوه و نظائر سخن گفته و در ادامه، آن را به چهار قسم تقسيم نموده و براى هر كدام از قرآن مثالهايى ذكر مى‌نمايد
- در فصل سوم:پيرامون جمع قرآن توسط عثمان سخن گفته، موضع امامان معصوم(ع) را دربارۀ حفظ مصحف مرسوم بيان مى‌كند
- در همين فصل پيرامون پيدايش خط عربى و سير تكاملى آن سخن گفته، مسالۀ نقطه گذارى و حركات قرآن و نشانه گذارى بر آن را توضيح مى‌دهد.
- در فصل چهارم-پس از تعريف قرائت، عوامل اختلاف قرائت را بدينگونه بيان مى‌نمايد:ابتدائى بودن خط، بى‌نقطه بودن حروف و خالى بودن از علائم و حركات
- در همين فصل(چهارم)، مسالۀ تواتر قراتها و عدم حجيت آن را مطرح و سپس نمونه‌هايى از مخالفت بزرگان با قرّاء مختلف را ذكر مى‌نمايد
- در مقدمه كتاب پس از تعريف اصطلاحى علوم قرآن، پيشينۀ تاريخى علوم قرآنى را بحث و كتابهايى را كه از زمان نخستين تا كنون نوشته شده، بطور اختصار معرفى مى‌نمايد-در ادامۀ آن كسانى را كه در مقدمۀ تفسير خود به مباحث علوم قرآنى پرداخته‌اند معرفى مى‌نمايد
- در فصل اول، پس از تعريف وحى و بيان اقسام آن، امكان وحى را مورد بررسى قرار داده، اشكالات مطرح شده را پاسخ مى‌دهد و به دنبالۀ آن افسانۀ غرانيق را مطرح و بى‌اساس بودن آن را توضيح مى‌دهد
- در فصل پنجم:پس از تعريف نسخ انواع متصور آن را ذكر و نسخ حكم بدون تلاوت را پذيرفته و در ادامه، نسخ مشروط را مطرح مى‌نمايد و آن را توضيح مى‌دهد.
- در فصل سوم:ويژگيهاى مصحف حضرت على(ع) را بدينگونه بيان مى‌نمايد:ترتيب دقيق آيات و سوره‌ها طبق نزول-قرائت آيات طبق قرائت پيامبر(ص) و مشتمل بودن بر تاويل و تنزيل، در ادامه سرانجام مصحف حضرت على(ع) را توضيح مى‌دهند
- در فصل هشتم:پس از تعريف اعجاز و اقسام آن، اعجاز علمى قرآن را مورد بررسى قرار داده، نمونه‌هايى از آيات را كه مى‌توان اعجاز علمى را از آن استفاده نمود ذكر مى‌كند
- در فصل هفتم:پس از تعريف لغوى و اصطلاحى تحريف، و دلايل نفى تحريف را كه عبارتند از:گواهى تاريخ،ضرورت تواتر قرآن، اعجاز قرآن، عرضۀ روايات بر قرآن و نصوص اهل بيت(ع)، بيان مى‌نمايد