الأربعون حدیثاً (مجلسی)
الأربعون حديثا، اثر علامه شيخ محمدباقر مجلسى، با تحقيق فارس حسون كريم، دربردارنده چهل حديثى است كه مؤلف از كتاب‌هاى حديثى شيعه، انتخاب و با سند و شرح و توضيح، نقل نموده است.
| نام کتاب | الاربعون حدیثا |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (نويسنده)
کریم، فارس حسون (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | باقيات |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1430 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE19241AUTOMATIONCODE |
كتاب به زبان عربى بوده و نويسنده، آن را در زيارت امام رضا(ع) و پس از تدريس براى عده‌اى از علماى مشهد نوشته و تصنيف آن را در سال 1089ق، به پايان برده است.
ساختار
كتاب با مقدمه محقق، آغاز و مطالب دربردارنده مجموعا چهل حديث مى‌باشد كه در دو جلد، سامان يافته است.
نويسنده در توضيح روايات، از آيات قرآن، روايات ديگر و فرهنگ‌نامه‌ها و كتب معتبر روايى، استفاده كرده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ابتدا زندگى‌نامه مفصلى از نويسنده، ارائه و سپس، توضيحاتى پيرامون كتاب، چاپ‌هاى متعدد آن، نسخى كه در تحقيق بر آن‌ها اعتماد شده و روش تحقيق، داده شده است.[۱]
احاديث ذكرشده در اين اثر، پيرامون اصول دين، اخلاقيات، مواعظ، فقه و آنچه كه مردم در امور دينى خود بدان محتاج مى‌باشند، بوده و نويسنده با استفاده از مصادر لغوى و حديثى معتبر از جمله «صحاح» جوهرى، «نهايه» ابن اثير و «قاموس» فيروزآبادى، به شرح و توضيح احاديث، پرداخته است.[۲]
روايات اول تا بيست و يكم، در جلد اول جاى گرفته است. اولين حديثى كه نويسنده ذكر نموده و به توضيح آن پرداخته است، حديث معروفى از پيامبر(ص) مى‌باشد كه در آن، آن حضرت به اميرالمؤمنين پيرامون حفظ حديث سفارش نموده و فرموده است كه اگر كسى به‌خاطر رضاى خداوند، چهل حديث را حفظ كرده و به آن عمل نمايد، خداوند او را در روز قيامت، با انبيا، صديقين، شهدا و صالحان، محشور خواهد نمود.[۳]
در توضيح محتواى اين احاديث، به اين نكته اشاره شده است كه اين احاديث، پيرامون موارد زير مى‌باشد: ايمان به خدا و شريك قائل نشدن براى او؛ پرستيدن او و نپرستيدن غير او؛ اقامه نماز در وقت آن و بدون عذر، آن را به‌تأخير نينداختن؛ اداى زكات؛ روزه ماه رمضان؛ حج خانه خدا در صورت استطاعت؛ عاق و الدين نشدن؛ نخوردن ظالمانه مال يتيم؛ نگرفتن ربا؛ اجتناب از شرب مسكرات؛ اجتناب از زنا و لواط؛ مغرورانه راه نرفتن؛ قسم دروغ به خدا نخوردن؛ سرقت نكردن؛ شهادت زور ندادن و.[۴]
دومين حديث ذكرشده، پيرامون خلقت عقل و خصوصيات آن بوده كه به گفته نويسنده، با اسانيد بسيار و الفاظ مختلفى وارد شده و بسيارى از محدثين، آن را در كتب خود ذكر كرده‌اند. به اعتقاد نويسنده، درك و فهم صحيح اين روايت، متوقف است بر بيان ماهيت عقل، اختلاف آرا و اصطلاحات آن و لذا به تبيين و توضيح اين امور پرداخته است.[۵]
روايت پانزدهم، پاسخى از امام رضا(ع) به سؤال مأمون مبنى بر عصمت انبيا مى‌باشد. مأمون، آياتى را كه ظهور در عصيان كردن برخى از انبيا دارند، مطرح كرد و از حضرت پرسيد: اگر انبيا معصومند، پس اين آيات چه معنايى دارند؟ و آن حضرت با استفاده از آيات ديگرى از قرآن مجيد، به اين سؤال وى، پاسخ داد.[۶]
نويسنده، مباحث مربوط به اين روايت را در سيزده فصل، آورده است؛ مباحثى همچون: عصمت انبيا؛ بيان و توضيح خطاى آدم(ع) در تناول از درخت ممنوعه (كه به نظر نويسنده، مهم‌ترين شبهه در اين رابطه مى‌باشد)؛ تأويل آيات: «جعلا له شركاء» ، «هذا ربي» ، «أ لم يجدك يتيما فآوى» ، «و لقد همت به و همّ بها» ، «حتى إذا استيأس الرّسل و ظنّوا أنهم قد كذبوا» ، «ليغفر لك الله ما تقدّم من ذنبك و ما تأخّر» ، «عفا الله عنك لم أذنت لهم» و «و إذ تقول للذي أنعم الله عليه و أنعمت عليه أمسك عليك زوجك» ؛ توضيح مطالب مربوط به سؤال حضرت ابراهيم(ع) پيرامون زنده كردن مردگان و ماجراى حضرت موسى(ع) و يونس(ع) و.[۷]
روايات بيست و دوم تا چهلم، در جلد دوم آمده است. روايت سى و پنجم، پيرامون نفى سهو از امام بوده و نويسنده تحقيقات و توضيحات مربوط به اين راويت را در چهار مقصد و مقصد چهارم را در چهار فصل، سامان داده است.[۸]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، توضيحاتى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن داده شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.